برنامه تلویزیونی «به افق فلسطین» که این روزها از شبکه افق روی آنتن می‌رود علاوه بر دو بخش رسانه و گفت‌وگو یک بخش ویژه دیگر دارد که به فیلم‌های مستند مرتبط با فلسطین و وقایع پیرامونی آن می‌پردازد. این بخش از برنامه «به افق فلسطین» هر روز ساعت ۱۵ به صورت زنده از این شبکه پخش می‌شود و در هر قسمت مصطفی شوقی، مجری -کارشناس مقابل یک مستندساز می‌نشیند و با او به گفتگو می‌پردازد. 

«به افق فلسطین» در هفته‌های گذشته بازتاب‌های مثبتی در فضای رسانه‌ای کشور و بین کاربران شبکه‌های اجتماعی داشته و این نشان از ظرفیت بالای تلویزیون برای احیای مرجعیت خود در میدان متلاطم تقابل‌های رسانه‌ای دارد. ظرفیتی که شاید در مقاطعی کمتر مورد توجه قرار می‌گیرد اما همین بروز و ظهور گاه به گاه آن، به‌وضوح گزاره‌هایی همچون فقدان همیشگی آن را زیر سوال می‌برد. 

آنچه طی هفته‌های اخیر در برنامه تلویزیونی «به افق فلسطین» شاهد بوده‌ایم، از جنس تجربه‌هایی است که پیش‌تر و در مواقع مواجهه با بحران‌های داخلی، برنامه‌هایی همچون «شیوه» توانستند در قاب تلویزیون رقم بزنند. از ابتدای عملیات طوفان الاقصی نیز برنامه «سیاست خارجی» شبکه سه سیما همپای «به افق فلسطین» گفتگو با نظریه پردازان و صاحبنظران علوم سیاسی را روی آنتن برده است. تجربه‌هایی که باعث شده تا طیف‌های متنوع‌تری از مخاطبان با رسانه ملی همراه شوند و طرح موضوعاتی حساس و کلیدی از آنتن تلویزیون رقم بخورد.

پوشش رسانه‌ای جنگ غزه در قاب رسانه ملی نشان داد این رسانه در شرایط رشد شبکه‌های اجتماعی نیز می‌تواند مرجعیت خود را حفظ کند و با فراهم کردن امکان حضور نظرات کارشناسانی با دیدگاه‌های مختلف از طیف‌های سیاسی داخل کشور، اثرگذاری خود را داشته باشد. این برنامه به خوبی توانسته تا مسئله فلسطین را با دعوت از چهره‌های سرشناس سیاسی به موضوعی ملی و همه‌گیر برای مخاطبان سراسر کشور تبدیل کند.

به افق فلسطین در طول مدت پخش از شبکه افق نشان داده که تولید برنامه‌هایی که بتواند محلی برای گفت‌وگو و تبادل نظر چهره‌های سیاسی، اجتماعی و فرهنگی فراهم کند، رویه‌ای مثبت و افقی جدید را در رسانه ملی خواهد گشود.

به بهانه پخش روزانه برنامه «به افق فلسطین» از ابتدای نبرد «طوقان الاقصی» تا امروز، با مصطفی شوقی مجری میز مستند این برنامه به گفت‌وگو پرداختیم. او که هم اکنون به عنوان مدیر خانه مستند سازمان اوج فعالیت دارد، خود نیز علاوه بر اجرا، تجربه ساخت و تهیه کنندگی مستندات گوناگونی را در کارنامه دارد. شرح گفتگو با مجری برنامه «به افق فلسطین» را در ادامه می‌خوانید.

در برنامه ریزی اولیه برای به افق فلسطین سه قسمت در نظر گرفته شد. یک قسمت میز مستند است که بنده اجرای آن را بر عهده دارم. یک میز رسانه با اجرای محمدعلی صدری‌نیا است و برنامه اصلی که ۲۰ تا ۲۳ شب پخش می‌شود که حتی تا ۳:۳۰ بامداد هم به دلیل وقایع پیش آمده ادامه پیدا کرده است که می‌توان گفت بخش اصلی گفت‌وگومحور و مهمان‌محور است.

از ابتدا برای ساخت این برنامه یک ضرورت احساس شد. چون مسئله فلسطین با شرافت و انسانیت ارتباط دارد و ما مستندسازان جدای از مسائل اعتقادی و ایدئولوژیکی که به آن اعتقاد داریم؛ عمده درونمایه فعالیت‌هایمان مسئله انسانی است. در ۱۰ سال اخیر نیز مستندهای زیادی درباره فلسطین ساخته شده است و در قسمت های اخیر «به افق فلسطین» هنوز حتی به یک پنجم مستندها نیز پرداخته نشده است و برنامه باید تداوم داشته باشد تا نوبت به همه آن‌ها برسد.

هدف مان این بوده که به مستندها صرفا نگاه فرمی و محتوایی نداشته باشیم و مسئله بیشتر موضوع محور باشد. مثلا مستندی که سوژه آن زندگی در شهر غزه است باید به وجه انسانی و جایگاه شاخصه‌های فرهنگی و اجتماعی این شهر نیز توجه داشته باشد. به عنوان مثال مستند «وداع با اسلحه» ضمن بررسی شخصیت یاسر عرفات، به موضوع صلح فلسطین نیز پرداخته است. مستند گلدا مایر نیز یک اثر بسیار شاخص است.

در کل مستندهایی که مورد بررسی قرار می گیرند هم با کیفیت هستند و هم حرف جدی درباره فلسطین دارند. در این برنامه بیشتر به دنبال مباحثی هستیم که در جامعه ایرانی به آن کم‌تر پرداخته شده است. سعی شده میز مستند، فراتر از مستند و مستند فلسطین باشد و بیشتر به مسائل محتوایی مرتبط با جریان‌های تاریخی، اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و اقتصادی فلسطین بپردازد.

- به افق فلسطین تا چه میزان توانسته خلأ ضعف حافظه تاریخی مخاطب و عدم علاقه به مطالعه در این زمینه را جبران کند؟

مخاطب ایرانی به دلیل برخی مسائل، چندان به دنبال کشف واقعیت در این زمینه نیست. نگاه تقویمی، نگاه کلیشه‌ای و نگاه پروژه‌ای به مسئله فلسطین باعث شده تا مخاطب عام از واقعیت آنچه در فلسطین در حال رخ دادن است دور بماند و این موضوع تنها در حوزه مستند نیست. البته مردم ایران عدالت طلب و ظلم ستیز هستند؛ اما به هر حال اتفاقاتی که در چند سال اخیر رخ داده را نباید نادیده گرفت. به ویژه پروژه رسانه‌های فارسی زبان نیز عاملی برای دور کردن مردم ایران از مسئله فلسطین بوده. بنابراین آگاهی بخشی یکی از فاکتورهای اصلی در این  برنامه محسوب می‌شود.

- به طور کلی برای پاسخگویی به شبهات در این برنامه چه کاری انجام می‌شود؟

در این مستندات تلاش شده تا به بسیاری از شبهات هم پاسخ داده شود. به عنوان مثال در مستند «وداع با اسلحه» به این سوال پاسخ داده شده که چرا مردم فلسطین صلح نمی‌کنند؟ در این مستند نشان داده شده یاسر عرفات بعد از صلح چه سرنوشتی برای خود و کشورش رقم زده است. شبهه دیگر درباره فروش زمین توسط فلسطینی‌ها به اسرائیلی‌هاست. در صورتی که در برنامه‌ای با حضور مهدی شکیبا، معاون اتحادیه بین‌المللی سازمان‌های حامی فلسطین به این سوال پاسخ داده شد که آیا فلسطینی‌ها در سال 1947 آیا آن 54 درصد را فروخته‌اند؟ و ایشان در این برنامه گفت این موضوع یک دروغ تاریخی بزرگ است. ممکن است فروخته باشند؛ اما به اندازه 3 درصد.

مجری برنامه «به افق فلسطین» با اشاره به قطع ارتباط نسل امروز با مسئله فلسطین اظهار داشت: متاسفانه تا حدودی نسل جوان قطع ارتباط با مسئله فلسطین پیدا کرده که باید برطرف شود. چون مسئله فلسطین صرفا ایدئولوژیک نیست. مسئله شرف و انسانیت است و هر انسان آزاده‌ای نسبت به آنچه ۷۵ سال در فلسطین رخ داده حساس است. در همین چند روز بیش از ۸ هزار نفر شهید شده اند که بیش از ۳ هزار نفر کودک بوده‌اند که نشان می‌دهد با یک رژیم به شدت جنایت کار، ظالم و خطا کار رو به رو هستیم.

دلیل اصلی به شناخت برمی‌گردد. اساسا چه در حوزه مستندسازی و چه در حوزه رسانه،‌ با مستندساز بحران یا خبرنگار بحران مواجه نیستیم. بر اساس تکلیف ناگهانی همه پیش می‌روند. بحران داعش، بحران طالبان، بحران لبنان، بحران سیلاب، بحران زلزله و… همه به ناگاه به آن سمت گسیل می‌شوند. در حال حاضر نیز شوری راه افتاده برای رفتن به غزه. در ۴۷ سال گذشته کدام ایرانی پایش به غزه باز شده است؟ رفتن مهم نیست.

مشکل ما در این است که در مواقع بحران احساسی عمل می‌کنیم. نه خبرنگار بحران و نه مستندساز بحران داریم. البته هستند اما کم است. مستندسازهای خوبی هم در این زمینه داریم؛ محسن اسلام‌زاده، امیرحسین نوروزی، وحید فراهانی، سعید و وحید فرجی، سرباز روح الله رضوی و… هستند که در این زمینه فعالیت می‌کنند. این جریان اما باید هدفمندتر شود.

ضرورت بر تداوم تولیدات است و برای این هدف تلاش خواهد شد تا آگاهی بخشی از طرف رسانه صورت گیرد. باید به سمتی رفت تا در همه زمینه‌ها کوشش شود. ایران کشوریست که با بیم و امید مواجه است. لازم است برای این بیم و امیدها کاری انجام شود. هم در مواقع خوشحالی که اتفاقات خوبی رقم می‌خورد و هم در مواقعی که بحران پیش می‌آید. آگاهی بخشی ضرورت است. نه به آن معنا که آنچه خودمان دوست داریم به آنها منتقل کنیم. فطرت انسان به سمت آزادی است که اگر به زبان درست و منطقی بیان شود آن اصل ماجرا انجام شده است. این موضوع به نفع منافع ملی ایران است.

برنامه به افق فلسطین در برگیرنده تمام سلایق مردم در قاب تلویزیونی است که متعلق به مردم ایران با هر گرایشی است. برای همین به نظرم این برنامه، اتفاق بسیار خوبی است و امیدوارم در مواردی این برنامه‌ها پخش شود که حرف از امید است و نه بیم‌ها و مسائل بحرانی.

پایان پیام/