به گزارش خبرنگار هنر خبرگزاری فارس، چهل و یکمین قسمت از برنامه «نقد سینما» شب گذشته 19 آبان ماه روی آنتن شبکه چهار سیما رفت. در میز خبر با موضوع «واکاوی دلایل استعفای مدیرعامل خانه سینما» امیر مافی میزبان سعید الهی بود.

مافی در ابتدا مطرح کرد: یک ویدیو از سخنان خانم مرضیه برومند در روز تشیع مرحوم داریوش مهرجویی و وحیده محمدی‌فر منتشر شدکه ایشان موضع خود را در ارتباط با رژیم صهیونیستی مطرح کردند. واکنش عده‌ای که معلوم نیست کجا هستند و به چه چیزی فکر می‌کنند، دیده شد. بعدتر خانم برومند توضیح داد و این تبدیل شد به اتفاقاتی که در نهایت به خبر استعفا ایشان منجر شد. عده‌ای فکر کردند بر این اساس آن صحبت‌ها فشارهایی به خانم برومند وارد شده و ایشان برای همین استعفا داده است.

در ادامه سعید الهی تهیه‌کننده، کارشناس سینما و رسانه و عضو خانه سینما درباره دلیل استعفای مدیرعامل خانه سینما مطرح کرد: من هم از این اتفاق شوکه شدم. روز تشییع جنازه جناب مهرجویی و همسرش موضوعات حول محور دیگری شکل ‌گرفت و به ناگاه خانم برومند موضع گرفتند که البته موضع به جایی بود. به هر حال در این یک‌ ماه و نیم اخیر بسیاری از هنرمندان و سینماگران و مراکز و محافل مختلف در بیانیه‌های مختلف با غزه ابراز همدردی کردند و مواضع ضداسرائیل و صهیونیست گرفتند. منتهی جماعتی هم هستند که شروع به تمسخر و تحقیر این فضا می‌کنند. من حتی گله‌مند بودم که چرا خانم برومند بعد از موضع‌گیری‌شان واژه مشروط را استفاده کردند. به عنوان مثال ایشان مطرح کردند اگر شما با هنرمندان تعامل داشته باشید آن‌ها اینکار را می‌کنند.

وی ادامه داد: مسئولیت اجتماعی هر هنرمندی موضع‌گیری در برابر اقدامات ضدانسانی است، بنابراین از همان ابتدا این شرط گذاشتن را نپسندیدم. فردای روز تشیع جنازه هم که خانم برومند در شبکه اجتماعی موضعی گرفتند سبب تعجب دوچندان من شد که آیا به دلیل یک هو کشیدن و تمسخر نیاز است که ایشان چنین چیزی را مطرح کند و موضعش را تغییر بدهد؟

کارشناس سینما و رسانه ادامه داد: از نظر من چنین موضعی زیبنده یک مدیر فرهنگی نیست. اگر ایشان به عنوان نماینده جامعه اصناف سینمایی ایران در پشت تریبون چنین موضعی می‌گیرند، فردای آن روز نباید موضع منفعلانه می‌گرفتند و ابراز پشیمانی می‌کردند. چرا؟ مگر اسرائیل در حق مردم غزه لطف می‌کند؟ کل دنیا برای این مساله به پا خواسته‌ است و ما همچنان در فضای این‌سو و آن‌سو هستیم که آیا کاری انجام دهیم یا خیر.

مافی در ادامه مطرح کرد: سینماگرانی که موضع نگرفته و یا سکوت کرده‌اند و یا حتی در محافل خصوصی حرف‌هایی را مطرح کرده‌اند که حرف‌های خوبی نبود، باعث تعجب است. حتی اگر برخی از آنان با جمهوری اسلامی مساله دارند اما این جنایت رژیم صهیونیست و این وقایع قابل بخشش نیستند. کسانی که برای هر موضوعی موضع می‌گیرند و هر اتفاقی را علنی می‌کنند؛ چطور می‌خواهند به تاریخ پاسخ دهند. جنایتی که خود غربی‌ها هم نمی‌توانند درباره آن صحبت کنند و ما شاهد پایان اخلاق حقوق بشر دوستانه هستیم، سینماگران موضع نمی‌گیرند و برخی از کسانی هم که موضع گرفتند، موضعشان بر اساس نهادهای بین‌المللی بوده است. این مساله ربطی به جمهوری اسلامی ندارد؛ به انسانیت ربط دارد.

الهی خاطرنشان کرد: البته که بحث انسانی در این میان مطرح است اما باید گفت که ممکن است فشارهایی ظرف ۲۴ ساعت به خانم برومند وارد شد که ایشان متنشان را منتشر کردند که اتفاقا از نظر من متن خوبی نبود و تجربه بدی برای ایشان است. مساله دیگری که باعث شوک من شد این بود که بسیاری از سینماگران در جریان سینمای انقلاب و رسانه انقلاب مواضعی گرفتند که اگر خانم مرضیه برومند از نهاد صنفی معروف و شناخته شده خانه سینما استعفاء داده به دلیل آن برداشت است. به نظرم سطح دلایل خانم برومند را تقلیل می‌دهیم، در حالی که چنین نیست. استعفای ایشان برای موضعشان نسبت به اسرائیل نیست.

وی با اشاره به محدودیت‌ها و موانع بسیار زیاد خانه سینما در این سال‌ها مطرح کرد: شاید بتوان گفت استعفای خانم برومند، کوچکترین موردش است. مشابه این ما بازیگر خانم معروفی داشتیم که موضع انقلابی می‌گیرد و بعد روی سن ایشان را مسخره می‌کنند. اما اینکه خانم برومند از سمتی استعفا دهد و بعد روزنامه رسمی و حتی شبکه‌های رسمی به این معطوف شوند که ایشان موضع ضداسرائیلی گرفته و بعد به دلیل هو شدن استعفا داده است، این شکلی نیست. ما باید عمیق‌تر به مسایل و مشکلات درون خانه سینما بپردازیم و آن را واکاوی کنیم.

این تهیه‌کننده با بیان اینکه خانه سینما نهادی چندوجهی و چندگانه است، عنوان کرد: همانطور که سینما می‌تواند به موضوعات مختلف در حوزه فرهنگ، سیاست، امنیتی و اقتصادی ورود پیدا کند از فعالان این حوزه هم همین انتظار می‌رود. لذا اگر نهاد خانه سینما به حوزه‌های ورود می‌کند؛ جزو وظایف ذاتی اوست. هیچ ایرادی هم ندارد به عنوان یک نهاد سینمایی که از مسئولیت اجتماعی هم برخوردار است، ورود کند. در یک جاهایی ورود مثبت دارد که مثلا بیانیه صادر کرده یا اظهار نظرهایی کرده که اتفاقا مطابق با نظام ارزشی کشور و اکثریت ملت است اما در موارد دیگر این اتفاق درست رقم نمی‌خورد و متاسفانه تعامل، انصاف و عدالت رعایت نمی‌شود.

الهی خاطرنشان کرد: ما قاعدتا نباید مخالفتی با اظهارنظر خانه سینما داشته باشیم چرا که وظیفه ذاتی خانه سینما است که ورود کند. خانه سینما هم مانند دیگر تشکیلات مردم نهاد می‌تواند اظهارنظر کند و به عنوان کنشگر خود را در جامعه نشان دهد اما اگر این تعامل با دولت‌ها و حاکمیت و در چارچوب واقعی خودش شکل بگیرد، می‌تواند اهرم یاری‌بخش دولت باشد و جلوی خطاها، لغزش‌ها، کاستی‌ها و ناکارمدی‌ها را بگیرد و در عین حال هم به وظایف ذاتی خودش عمل بکند. منتهی این تعامل با ساختار دولتی و حاکمیت هیچ‌موقع درست شکل نگرفته است و بسیاری از مشکلات درونی خانه سینما از همین‌جا شکل می‌گیرد. این اتفاق در دولت آقای رییسی، آقای روحانی و حتی در دوران اصلاحات که بسیاری از دوستان به آن ارادت دارند، رخ داده است. ما هیچ موقع شاخص روشنی را تعریف نکرده‌ایم که به او متصل شویم و به آن استناد کنیم.

امیر مافی اظهار کرد: در خانه سینما یک قیم‌معابی وجود دارد که تلاش می‌کنند نهاد صنفی را تابع نظرات خودشان کنند در حالی که تعداد کثیری در این نهاد صنفی عضو هستند.

سعید الهی با بیان اینکه اول باید واژه تعامل را درست تعریف کنیم، مطرح کرد: تعامل یعنی ارتباط دوسویه. در تعامل باید انعطاف داشت یعنی به شکل خودمانی‌تر یک مقدار کوتاه آمد تا به نقطه اشتراک رسید، نکات افتراق را کنار گذاشت و بعد در یک هدف مشخص با حفظ اصول حرکت کرد. در سیستم تعاملی بین خانه سینما و دولت و حاکمیت اگر دولت از قانون عدول بکند، یعنی شاخصی که من نام آن را قانون جمهوری اسلامی می‌گذارم چرا که این قانون جمهوری اسلامی است که می‌تواند به عنوان شاخص برای رسیدن به هدف مشترک وسط قرار بگیرد و همه به آن اتصال داشته باشند، قاعدتا نهاد صنفی یا هر نقطه مقابل دیگری می‌تواند به دیوان عدالت الهی شکایت بکند و رای مشخص دریافت کند. اما اگر نهاد صنفی از قانون عدول کرد، باید چه کنیم؟

وی ادامه داد: تا زمانی که خانه سینما این مساله را بین خود و صنوفش حل نکند، از این توهم خودبرتربینی خارج نشود و افرادی که تعدادشان به انگشتان دست می‌رسد، در جایگاه تصمیم‌گیرنده و تصمیم‌سازی مدیران ارشد این خانه کار می‌کنند و متعادل نشوند، خانم برومند که سهل است اگر ۱۰ نفر دیگر از هنرمندان بزرگوار ما هم بیایند، باز هم خانه سینما دچار مشکل خواهد شد. توهم خودبرتربینی یعنی هر چه ما می‌گوییم درست است که این خودش اولین شرط تعامل را رعایت نکرده است و انعطافی ندارد در اینکه ممکن است روایتش اشتباه باشد. لذا باید انعطاف داشت و کوتاه آمد و اهل گفت‌وگو بود. من نمی‌خواهم صراحتا از واژه سیاسی استفاده کنم که ما را به یک جریان سیاسی و حزب متصل کنند. من می‌خواهم بحث را فراتر از این پیش ببرم.

امیر مافی تاکید کرد: منظور من از واژه سیاسی، سیاست‌زدگی است‌. مشخصا همه آدم‌ها یک گرایش و سلیقه سیاسی دارند‌. اینکه مواضع سیاست‌زده را در یک اتفاق صنفی وارد کنیم، سیاست‌زدگی است که در سال‌های اخیر به خانه سینما آسیب زده است.

الهی در ادامه صحبت‌های خود مطرح کرد: سال ۱۳۶۸ زمانی که هنوز از صنف خبر نبود با حضور عده‌ای خانه سینما شکل گرفت. در سال ۱۳۷۵ قانون اعلام می‌کند که اگر کسی می‌خواهد در حوزه فرهنگی فعالیت بکند باید زیرنظر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی باشد. در سال ۱۳۸۲ الحاقیه‌ای به قانون یاد شده می‌خورد و عنوان می‌کند که اگر شما می‌خواهید کاری را انجام بدهید باید یک پنجم از صنوف ثبت شده به یک نتیجه واحد برسند که شما بتوانید مجمع یا تشکیلاتی به نام خانه را تشکیل دهید. از سال ۸۲ تا ۱۴۰۲ بعد از گذشت ۲۰ سال، دوستان صنوف اندر خم یک کوچه هستند که در وزارت ارشاد ثبت شوند یا در وزارت کار.

وی یادآور شد: اشکال کار به اینجا برمی‌گردد که دوستان یا از قانون مطلع نیستند یا قانون گریزند. اینکه از قانون مطلع نباشند اساسا منطقی نیست چون دوستان همه فرهیخته و اهل کسب دانش و علم هستند. حداقل از سال ۱۳۹۰ تا ۱۳۹۲ که خود مسئولیتی داشتم، درباره ساماندهی صنوف بارها با دوستان جلسه گذاشتم و پیش آمده است که کارگردان بنام سینمای ایران به من می‌گفت حرف شما درست است اما تا زمانی که فلان فرد معاون خانه سینما است، من صنف را قانونی‌ نمی‌کنم و تا زمان دولت آقای روحانی این کار نکردند. ما امیدوار بودیم بعد از اعتراضات و این ۸ سال به یک رسمیتی دست پیدا کنند و خلاهای قانونی تکمیل شود و ما نگوییم خانه سینما به لحاظ قانونی مشکل دارد. هنوز که هنوز است دوستان در وزارت کار مشکل قانونی خود را حل نکردند. چرا که از اساس کار غلط است.

الهی تاکید کرد: دوستانی در وزارت رفاه یا کار به عنوان انجمن صنفی کارگری شهرستان تهران خودشان را ثبت کرده‌اند. همین اتفاق می‌تواند در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی طبق قانون و مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی بیفتد. دوستان سرسختی می‌کنند که زیر چتر وزارت ارشاد نیایند. اولین دور زدن قانون همینجا اتفاق می‌افتد که در وزارت کار ثبت شده‌اند و اطلاع ندارند در وزارت کاری که ثبت شده‌اند محل قانونی ندارد. در سال ۱۳۹۲ آقایان ربیعی و جنتی تفاهم‌نامه‌ای را امضا کردند که منشا قانونی و حقوقی درستی ندارد.

وی افزود: صنف سینمایی به دلیل ماهیت فرهنگی باید ذیل وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی باشد. در وزارت کار گفته شده است که به عنوان صنف ثبت شوند اما هیچ کمک و نقدینگی و قرارداد و تفاهم‌نامه مالی نمی‌توانیم با شما امضا کنیم. اگر می‌خواهید درآمد مستقل داشته باشید کسی بر آن ایراد نمی‌گیرد. من خود عضو صنف تهیه‌کنندگان هستم و دوست دارم شما درآمد مستقل کسب کنید؛ اما وقتی وزارت ارشاد می‌گوید که من به شما کمک می‌کنم و بودجه و کمک بلاعوض دارم چرا شما سرسختی می‌کنید؟ آیا به نکات دیگر توجه کرده‌اید؟

الهی خاطرنشان کرد: سال ۱۳۹۸ آقای شریعتمداری وزیر کار وقت مصاحبه‌ای کردند و در جواب دوستانی که به او اشکال گرفتند، رای دیوان عدالت اداری را در طی گفت‌وگو مطبوعاتی بیان کرد که گفته شده کارگران بازنشسته حق ورود به صنف کارگری ندارند. برای من مبهم است که دوست عزیزی وقتی ۳۰ سال در صنف فیلمبرداران، گویندگان و... فعالیت کرده و بعد بازنشسته شد، آیا طبق این قانون باید از صنوف هنری خارج شود؟ بعد از آن چه کند؟ اگر بشود در سن ۶۰ تا ۶۵ سالگی چه می‌خواهد بکند؟ کجا این شفاف‌سازی صورت گرفته است؟ کجا در اتاق شیشه‌ای دوستان خانه سینما به اهالی سینما که 6 هزار نفر هم هستند، توضیح می‌دهند؟ فقط سربسته می‌گویند وزارت کار بهتر است چون ما را منحل نمی‌کند. من امروز قانون نحوه تشکیلات صنفی تخصصی مصوب ۱۴۰۱ را به امضای دکتر قالیباف مطالعه کردم. اصلا چنین چیزی در آن وجود نداشت. هرکس بخواهد شما را منحل کند یا باید به دادگاه صالحه مراجعه کند یا براساس اساسنامه است. اساسنامه هم که مصوب مجمع عمومی است.

وی افزود: تفاوتی بین وزارت کار و ارشاد نیست، اتفاقا تسهیلات وزارت ارشاد بالاتر و بهتر است‌. من فقط حضور همان تعداد مدیرانی که تعدادشان به انگشتان دست می‌رسد، مشکل می‌دانم. آن‌ها کسانی هستند که تندرو‌، سیاست‌زده و یا افرادی هستند که منافع سیاسی دارند.

وی با بیان اینکه خانم برومند باید در یک گفت‌و‌گوی مطبوعاتی طرح دهد که استعفایشان برای ۱۰ مهر ماه است، بیان کرد: در استعفای ایشان به سه مورد اشاره شده است. در یک مورد گفته‌اند که من به دلیل رفتارهایی که با برخی هنرمندان به ویژه بازیگران زن می‌شود، استعفا می‌دهم. یعنی به طور مستقیم درباره ممنوع‌الکاری بازیگران زن موضع گرفته‌اید. اینکه آقای دکتر اسماعیلی و دوستان سینمایی آیا قانونی این جمله را گفته‌اند یا منشا حقوقی دارد یا نه، محل بحث ما نیست اما اینکه خانم برومند صریح بیان می‌کند، برای من نکته است‌. نکته دوم گفته‌اند که سازمان سینمایی اقساط ما را دیر می‌دهد. مسلم است وقتی تکلیف قانونی خانه سینما مشخص نیست از نظر سازمان سینمایی نمی‌توان به آن بودجه‌ای اختصاص داد. آقای عسگرپور باید توضیح دهند در سال ۱۴۰۰ که خانه سینما  ۱۶ میلیارد تومان از سازمان سینمایی بودجه گرفته، چگونه آن را هزینه کرده است؟

الهی در پایان خاطرنشان کرد: برومند در استعفانامه خود عنوان کرده است که به دلیل پیچیدگی‌ها و تناقضات درونی خانه سینما از این فضا جدا می‌شوم. تناقضات درونی همین طیف افراطی خانه سینما هستند. باید دندان لق را کشید. خانه سینما نقطه امید 6 هزار نفر انسان فعال، شریف و فداکار سینما است اما شاید بتوان گفت که این اتفاق نقطه امید را ناامید کرده است. از اهالی سینما ظرف همین دو سه روز مواضع منفی بسیاری گرفته شد. چون نقطه امید ما همین لبخند خانم برومند بود. به عنوان یک تهیه‌کننده این را می‌گویم که ما امیدوار بودیم به حضور و لبخند ایشان. اما چرا به این نقطه بن‌بست رسیدیم؟ باید به سراغ تعاملات در خانه سینما برویم.

پایان پیام/