«پرفورمنس آرت» چیست و چه اشتراکی با تئاتر و هنرهای تجسمی دارد
11:46 2021/12/24
به گزارش خبرنگار تجسمی خبرگزاری فارس، چهاردهمین جشنواره هنرهای تجسمی فجر به دبیرکلی «سیدعباس میرهاشمی» اکنون در مرحله فراخوان است و هنرمندان تا ساعت ۱۷ روز یکشنبه ۱۲ دی ماه ۱۴۰۰ فرصت دارند تا آثار خود را در رشته‌های دهگانه هنرهای تجسمی شامل: نقاشی، عکاسی، سرامیک مجسمه، نگارگری، خوشنویسی، تصویرسازی، کاریکاتور، طراحی گرافیک و رسانه‌های هنری جدید به نشانی تارنمای جشنواره: fajrtajasomi.ir ارسال کنند و پس از آن مراحل انتخاب و داوری آثار آغاز خواهد شد. همچنین علاقه‌مندان می‌توانند برای آگاهی بیشتر از جزییات جشنواره به نشانی @tajasomi در فضای مجازی مراجعه کنند.
بخش رسانه‌های هنری جدید، چند سالی است که به طور مستقل در جشنواره هنرهای تجسمی فجر قرار گرفته و هنرمندان آثار خود را در سه شاخه «پرفورمنس آرت، اینستالیشین و ویدئوآرت» به جشنواره ارسال می‌کنند.ظدر فراخوان این بخش از جشنواره آمده است: استفاده بدیع از محیط و خلق آثار هنری با خصوصیات تعاملی از امکاناتی است که رسانه‌های هنرهای جدید در اختیار هنرمندان قرار می‌دهد. فناوری‌های نوین دیجیتال و ترکیب رسانه‌های متنوع هنر به خلق آثاری معاصر و هم‌خوان با زمانه و زیست هنرمند کمک می‌کند. از این رو در این بخش تناسب ایده خلق اثر با مدیوم‌های هنری انتخابی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
به هر یک از هنرمندانی که آثارشان در این بخش انتخاب می‌شود، با نظر هیئت داوران و دبیران مربوطه، مبلغی به عنوان کمک هزینه‌ی آماده سازی و ارائه اثر، پرداخت می‌شود. پذیرش و انتخاب آثار این رشته، در دو مرحله انجام می‌پذیرد: در مرحله اول، فایل‌های آثار ارسال شده به سایت جشنواره، بررسی می‌شود و در مرحله دوم، اصل آثار منتخب به دبیرخانه‌ی جشنواره ارسال و انتخاب نهایی برای حضور در نمایشگاه صورت می‌پذیرد.
ارسال بیانیه حداکثر ۳۰۰ کلمه‌ای (استیتمنت) در این رشته، الزامی است. در بخش ویدئوآرت، آثار ویدئویی با یکی از فورمت‌های یکی از فرمت‌های mp4. و mpeg. باید حداکثر ۱۵ دقیقه و حجم هر ویدئو حداکثر ۲۰ مگابایت باشند. در بخش پرفورمنس آرت، ارسال شرحی از اجرا الزامی است که شامل این موارد است: مشخص کردن اجراگر یا اجراگران (پرفورمرها)، مکان و زمان اجرا، طول اجرا، شرح کلی اثر از ابتدا تا انتها، وسایل و امکانات خاص.
از آنجا که رویکرد جشنواره در چند سال اخیر به سمت بینارشته‌ای بودن رفته است اما از سویی هم رسانه‌های مستقلی مانند نگارگری و خوشنویسی به‌واسطه جایگاه فرهنگی که دارند برای هنرمندان و مخاطبان اهمیت دارند، نگاه رسانه محور هم در جشنواره حضور دارد. کنار هم قرار دادن این دو منظر در اثر هنری معاصر، فرصتی را برای جشنواره و مخاطبان و هنرمندان ایجاد کرده تا شیوه‌های بیانی گوناگونی را در جشنواره ارائه کنند.
آزاده گنجه در کنار کریم اله‌خانی و فرشته عالمشاه، داور بخش رسانه‌های جدید هنری در چهاردهمین جشنواره هنرهای تجسمی فجر است. گنجه که تحصیلات خود را در مقطع دکتری تئاتر به پایان رسانده است در زمینه پرفورمنس آرت فعالیت می‌کند. پرفورمنس آرت یا نمایش اجرامحور میتواند از پیش نوشته شده یا فی البداهه، تصادفی یا کاملاً هماهنگ شده باشد؛ ذاتی و خودجوش یا دقیق از پیش طراحی شده، همراه با شرکت‌بینندگان یا بدون حضور آن‌ها باشد. همچنین اجرا میتواند به صورت زنده باشد یا از طریق رسانه به نمایش درآید.
درباره این هنر با خانم گنجه گفت‌وگو کردیم. او معتقد است: هنرمندان در پرفورمنس آرت مثل تمامی رشته‌ها مسلماً از ترکیبی از مهارت‌های هنری، دانش هنری و البته دانش اجتماعی برای ارتباط با مخاطب آثار و غنای آثارشان استفاده می‌کنند. این شاخه از هنرها به دلیل ارتباط تنگاتنگ با جامعه مخاطب نیازمند توجه به زمینه‌های فرهنگی سیاسی و اجتماعی است.
مشروح این گفت‌وگو را در ادامه می‌خوانیم.
* به نظر شما مفهوم هنرهای جدید را آیا باید در نسبت با هنرهای قدیم تعریف کنیم؟ یا هنرهای جدید به‌کلی از فضای هنر در مفهوم سنتی و حتی مدرن فراتر می‌رود و باید با نگاه دیگری هنرهای جدید را بررسی کرد؟
فکر می‌کنم یک نکته حائز اهمیت این است که ما از واژه نیومدیا آرت استفاده می‌کنیم، نه نیوآرت. واژه «مدیا» که در این میان هست به معنی رسانه است و معنای کلی آن رسانه هنرهای جدید است. قصد ما این است که ببینیم هنر به وسیله چه مدیوم‌های تازه‌ای بیان می‌شود. پس ما اصولاً چیزی در هنرهای قدیم را رد نمی‌کنیم بلکه سعی می‌کنیم از مدیوم‌ها و رسانه‌های تازه‌ای برای بیان هنری استفاده کنیم.
بیان هنری در عصر تازه نیازمند رسانه‌های تازه‌ای نیز هست و از ترکیب این رسانه‌ها و امکاناتی که در عصر تازه وجود دارد برای بیان هنری می‌توان استفاده کرد.
* در رسانه‌های هنری جدید شاخه‌ها و گونه‌های متنوع اجرایی داریم و هنر اجرا یا پرفورمنس آرت یکی از این رسانه‌هاست، آیا می‌توان مختصات و چارچوب مشخصی برای این هنرها تعریف کرد؟
حتماً مختصات و چارچوب تعریف شده برای پرفورمنس آرت یا هنرهای اجرایی وجود دارد. همین‌طور مطالعات هنرهای اجرایی یک رشته شناخته شده در دنیا است. بنابراین قواعد و چارچوب‌ها مشخص است و اینکه چه چیزی در حوزه هنرهای اجرایی می‌گنجد و چه چیزی نمی‌گنجد، با توجه به این قواعد قابل تعریف است.
این‌ها را می‌توان از منابع آموزشی و نمونه‌هایی که در جهان تحت عنوان پرفورمنس آرت دسته‌بندی می‌شود به راحتی دریافت کرد. اما مثل همه انواع هنرها این خلاقیت و زبان و بیان شخصی هنرمند است که یک اثر را از اثر دیگری متمایز می‌کند یا همان جهان را میتواند بسط و گسترش بدهد.
* پرفورمنس سویه نمایشی مهمی دارد که آن را با هنر نمایش و تئاتر نزدیک می‌کند و اینجا پیوند میان هنرهای تجسمی را با نمایش می‌بینیم. در این نگاه شما پرفورمنس را چگونه تعریف می‌کنید؟
پرفورمنس آرت از شاخصه پرفورمینگ استفاده می‌کند و نه ضرورتاً از تئاتر. تئاتر شاخصه‌هایی دارد که بعضی از آن‌ها با پرفورمنس آرت مشترک است و بعضی متمایز است. یک نکته مهم در پرفورمنس آرت احتراز از روایت گر بودن است. نکته دیگر در پرفورمنس آرت اجتناب از بازنمایی بر روی صحنه و تعامل با مخاطبان است. البته وقتی از مخاطب نام می‌بریم خوب است که اشاره کنیم در پرفورمنس آرت سوی دیگر اجرا را کمتر به عنوان مخاطب می‌شناسیم، بلکه همه جان‌های زنده‌ای را که در اجرا حضور دارند با عنوان مشارکت‌کننده تعریف می‌کنیم.
یکی از شاخص‌های پرفورمنس آرت این است که اثر حوزه خودش را از فضا فراتر می‌برد و فضای اجرا و اتمسفر اجرا تولید می‌کند. بنابراین به‌هیچ‌وجه نمی‌شود فضا و محل اجرا در طراحی ایده پرفورمنس آرت و در خروجی نهایی آن را نادیده گرفت. پرفورمنس آرت خود را از فضاهای نامتعارف بهره‌مند می‌کند. این فضای نامتعارف میتواند هرگونه فضای عمومی یا حتی برخورد نامتعارف با صحنه تئاتر باشد. هر فضایی را که در آن بتوان با مخاطب و مشارکت‌کنندگان تعامل کرد می‌توان به کار برد.
* در جهان امروز بینامتنیت و مطالعات بینارشته‌ای بسیار رواج دارد و در مطالعات فرهنگی و علوم انسانی تعاریف دانش‌هایی مانند جامعه‌شناسی، روان‌شناسی و... متحول شده است. در رسانه‌های نوین هنری هم، چنین رویکردی به روشنی دیده می‌شود. بینارشته‌ای بودن در هنر نیز صرفاً با تلفیق هنرها تعریف نمی‌شود و مفهوم بینارشته‌ای در اندیشه و ایده اجرایی اثر خود را نشان می‌دهد. دیدگاه شما درباره بینارشته‌ای بودن در هنر چیست؟
توجه به بینارشته‌ای بودن از نقطه شکل‌گیری ایده تا زمانی که از مدیوم‌ها و رشته‌های مختلف برای بیان آن ایده و ارائه آن چیزی که در ذهن خلاق هنرمند استفاده می‌کند، حضور دارد. یعنی بینارشته‌ای بودن صرفاً در کنار هم قرار دادن رشته‌ها یا مدیوم‌ها و اندیشه‌ها و رویکردهای مختلف نیست، بلکه تاروپود به هم تنیده یک اثر را شامل می‌شود.
اینکه ما کلاژی از رشته‌های مختلف را کنار هم قرار دهیم به معنای اثر بین‌رشته‌ای نیست. شاید اگر رویکرد بینامتنی وجود نداشت به سختی می‌شد چنین آثاری را درک کرد.
* چون یک عده قائل به این هستند که پرفورمنس‌آرت هنر نیست و نباید آن را به عنوان یک هنر مستقل به رسمیت شناخت. در دانشگاه‌ها و آموزشگاه‌های خصوصی آیا چنین رشته‌ای را آموزش می‌دهند؟ و اینکه شخص برای تقویت مهارت‌هایش در این رشته، غیر از آموزش چه کارهایی میتواند انجام دهد؟
بله امروز در دنیا رشته Performance ART در دپارتمان‌های تئاتر، هنر و هنرهای تجسمی و دراما آموزش داده می‌شود. در ایران رویکردهایی در تعریف واحدهای مربوط در گروه های تجسمی و درام وجود دارد اما هنوز رشته‌ای به نام «پرفورمنس آرت» موجود نیست اما تا مرحله دکترا هم در دانشگاه‌های دنیا برای مطالعه در این خصوص تعریف شده است.
* چطور می‌شود وارد این رشته شد؟ آیا آموختنی است یا خیر؟
هنرمندان در این رشته مثل تمامی رشته‌ها مسلماً از ترکیبی از مهارت‌های هنری، دانش هنری و البته دانش اجتماعی برای ارتباط با مخاطب آثار و غنای آثارشان استفاده می‌کنند. این شاخه از هنرها به دلیل ارتباط تنگاتنگ با جامعه مخاطب نیازمند توجه به زمینه‌های فرهنگی سیاسی و اجتماعی است.
* هنرمندانی که می‌خواهند در بخش پرفورمنس آرت جشنواره شرکت کنند برای نوشتن بیانیه (استیتمنت) خود چه نکاتی را باید در نظر بگیرند؟
در هنگام نوشتن استیتمنت باید روی بخش‌های ویژه‌ای تمرکز داشت. هنرمند ابتدا باید درباره اثر هنری خود توضیح بدهد و سعی کند ماهیت اثر، چگونگی و چرایی آن را بیان کند. استیتمنت باید کوتاه، بیانگر و واضح باشد و هنرمند اندیشه خود را به شفاف‌ترین شکل ممکن بیان کند.
بر منشأ نظری یا هر چیزی که الهام‌بخش اثر بوده است تمرکز کند و به این ترتیب ساختار منسجمی به استیتمنت خود بدهد استیتمنت محلی برای بیان رویکرد هنری شخص به یک موضوع ویژه است.
انتهای پیام/
