به گزارش خبرنگار رسانه خبرگزاری فارس، در تاریخ جمهوری اسلامی سریال امام علی(ع) یکی از پربیننده‌ترین برنامه‌های تلویزیونی بود که آوازه‌اش مرز شکن شد و برای نخستین بار به یکی از حساس‌ترین مقاطع تاریخ اسلام و تشیع پرداخت. بدان روی بیش از هر اثر هنری تلویزیونی درباره آن گفت و گو شده و خواهد شد.

عمار: سری به چادر علی بزن

مالک: می ترسم حرفی بزنم و او را مکدر کنم

عمار: مالک، علی بیش از همه ما تو را دوست دارد

مالک: ای کاش قادر بودم، علی را به روزگاری ببرم که مردمش قدر همچون او را می دانستند

عمار: می رود مالک، می رود، تا دنیا دنیاست، چشم بنی آدم دنبال علی می گردد.

در طی این سال‌ها آثار نمایشی در فضای سینما و تلویزیون درباره امیرالمومنین علی(ع) ساخته نشده است و شاید تنها سریال و یا حتی فیلم سینمایی که به زندگی گوهربار امیرالمؤمنین علی (ع) پرداخته است، مجموعه تلویزیونی "امام علی (ع)" ساخته داود میرباقری است. متأسفانه پس از تولید این سریال تا امروز مجموعه‌ای درباره این امام همام دیگر ساخته نشد و جای خالی آن همچنان احساس می‌شود.

این مجموعه تلویزیونی از فیلم‌نامه‌ای به نام "خاری در گلو " شروع شد ولی تولیدش تا سال 73 به تأخیر افتاد. مجموعه تلویزیونی "امام علی (ع)" اولین سریال فاخر تاریخ تلویزیون است که با حرفه‌ای‌ترین عوامل آن زمان سینمای ایران تولید شد و همچنان در عرصه سریال‌های تاریخی - مذهبی بی‌رقیب مانده است. به همین بهانه و به مناسبت شهادت امیرالمؤمنین علی (ع) و لیالی قدر به سراغ این سریال نوستالژیک رفتیم و به نکات مهمی درباره آن، پرداختیم.

سال 1370 بود که داود میرباقری کار تولید مجموعه تاریخی "امام علی (ع)" را با متنی از خود آغاز کرد و برای ایفای نقش‌های اصلی این سریال بازیگرانی چون داریوش ارجمند، زنده‌یاد مهدی فتحی، بهزاد فراهانی، محمدرضا شریفی‌نیا،‌ پرویز پرستویی، سیروس گرجستانی، ویشکا آسایش، اصغر همت،‌ اکبر عبدی، کریم اکبری مبارکه، کامران فیوضات و ... را مقابل دوربین برد.

این مجموعه به تهیه‌کنندگی محمد بیگ‌زاده به پنج سال تنهایی و دوران خلافت و زندگی حضرت علی بن ابی‌طالب (ع) می‌پردازد و ساخت آن تا سال 75 ادامه داشت. از این مجموعه تلویزیونی نسخه سینمایی نیز تهیه شد و عوامل پشت صحنه آن نیز همگی از شاخص‌ترین چهره‌های حرفه خود هستند. از جمله آهنگ‌سازی سریال با فرهاد فخرالدینی، تدوین‌ با مهرزاد مینویی و تصویربرداری با مازیار پرتو بوده و طراحی گریم درخشان عبدالله اسکندری در این سریال که اولین بار در سال 75 از شبکه یک سیما روی آنتن رفت، هنوز در یادها مانده است.

فرهیختگان در این باره نوشت: پس از انقلاب چند سریال تاریخی بزرگ در ایران ساخته شدند که تقریبا همه‌شان مخاطبان عمومی فراوانی هم پیدا کرده بودند. کار که به ساخت سریال امام علی(ع) ‌رسید، دست و دل خیلی‌ها می‌لرزید. علی بن ابیطالب شخصیت بی‌همتایی بود که به راحتی نمی‌شد از ادا شدن حقش در یک سریال تلویزیونی مطمئن بود. حتی از این هم نمی‌شد اطمینان حاصل کرد که کار چنان که متناسب با چنین شخصیت بزرگی باشد، آبرومند از آب دربیاید. تا پیش از آن هم پروژه‌ای با این عظمت در فضای تاریخ صدر اسلام ساخته نشده بود. امام علی(ع) اما یک شروع توفانی بود. عصاره‌ای از شعارهای عدالت‌خواهانه انقلاب، شعرهای عارفانه و کویری ایران، شورمندی‌های آزادی‌خواهانه و حماسی شیعه و عبرت‌های سیاسی تاریخ، در این رقابت جمع شده بود.

بازیگرها همه بهترین بازیشان را ارائه دادند، بهترین موسیقی، بهترین درام، بهترین دیالوگ‌ها، بهترین میزانسن و بهترین کنایه‌ها در این مجموعه جمع شدند اما تقریبا هیچ‌کدام‌شان جدید نبودند؛ گرچه به‌روز‌رسانی شدند. تمام این مولفه‌های زیبایی‌شناختی اصیل بودند و در پس آنها لااقل صدها سال اندیشه ریشه دوانده بود و چند قرن تاریخ هنر از روح خودش در کالبد آن می‌دمید.

دیالوگ‌های سریال امام علی یکی از قله‌های دست‌نیافتنی در تاریخ سریال‌های تلویزیونی است که همچنان جذاب و پرمعنا و مهم‌تر از آن، تازه به نظر می‌رسد و رنگ کهنگی به خودش نمی‌گیرد. اگر بخواهیم دلایل این توفیق را بررسی کنیم به مثلثی می‌رسیم که در رأسش نهج‌البلاغه قرار دارد و دو ضلع دیگرش را تاریخ بیهقی و تبحر و همکاری مشترک میرباقری و حسین پناهی تشکیل می‌دهند.

تلفیق جذاب این سه ضلع که در دل خُم رنگ‌های دلنشین اعتقادات و ادبیات هم فرو رفته، واژه‌ها و جملاتی را می‌سازند که انگار از دل تاریخ آمده‌اند و در حقیقت بر زبان آن شخصیت‌ها جاری شده است. این دیالوگ مشهور را از زبان عمار در سریال امام علی مرور کنیم: «علی خلیفه باشد، املاک غصبی را ولو کابین زنان کرده باشید، باز می‌ستاند.

در دیالوگ‌نویسی سریال امام علی هم، با چنین موقعیتی مواجهیم. شخصیت‌ها فارغ از ویژگی‌های ظاهری که دارند، اما به واسطه دیالوگ‌هایشان در دل مخاطب جا باز می‌کنند. اگر دوبله فوق‌العاده این سریال همچنان در ذهن‌مان مانده به واسطه جنس کلماتی است که کار را برای گویندگانش سخت و البته دلپذیر می‌کند.

در تحلیل نهایی سریال امام علی از مجموعه‌های بزرگ تاریخی بود که ساخت آنها پس از انقلاب آغاز شد و روی بالاتر رفتن سطح عمومی سلیقه مخاطبان هم تاثیر زیادی داشت، اما در نوع خودش اولین نمونه‌ای بود که راجع‌به تاریخ صدر اسلام در این ابعاد ساخته می‌شد. با این حال مولفه‌های متعدد زیبایی‌شناختی که در آن به کار رفته بود، هرکدام ریشه در اندیشه و فرهنگی چندصد ساله داشتند و بلوغ پیدا کرده بودند. یکی از اعلاترین نمونه‌ها در این زمینه را می‌توان دیالوگ‌ها و دلالت‌های معنایی‌ آن دانست. راستش این است که بعد از سریال امام علی، هیچ‌گاه چنین معجون سکرآوری دوباره پدید نیامد و قدرت کلام به این شکل غنی‌سازی نشد. حتی همین نویسنده و همین کارگردان، به این سطح برنگشت؛ گرچه آثار درخشانی از او در ادامه هم دیده شد. شخصیت سلمان فارسی هم مثل مولا علی بن ابیطالب مرشد و مقتدای بسیاری از عرفا در طول تاریخ بوده است. شاید به همین روی بتوان جلوه‌های دیگری از هنر داود میرباقری را در سریال سلمان دید. به هر حال باید منتظر ماند و دید چه می‌شود؛ اما حتی هر خلاقیت جدید و چشمگیری نمی‌تواند چیزی از ارزش و جایگاه شاهکاری مثل سریال امام علی(ع) کم کند.

انتهای پیام/