قصه خرمشهر آنقدر  بزرگ و تکان دهنده است، آنقدر تاثیرگذار و الهام‌بخش است و آنقدر تاریخ‌ساز است که تا چشم کار می‌کند در موردش کتاب‌ها نوشته شده، فیلم‌ها ساخته شده و آهنگ‌ها و سمفونی‌ها تصنیف شده است و هر کدام از این آثار به ذکر زوایایی از این دایره بی‌نهایت زاویه خرمشهر و ۵۷۶ روز مقاومت زیر باران گلوله می‌پردازند. در این میان و به خاطر تعدد آثار خلق شده به ذکر موسیقی‌های برجسته برای این مهم می‌پردازیم و شرحی بر «حماسه خرمشهر» اثر آهنگساز سربلند انقلاب «مجید انتظامی» که همواره نشان داد که فارغ از نام هنری خانوادگی‌اش، خود نابغه‌ایست که در برون و درون این مملکت همه به احترام و توانمندی‌ها و آثار اعجاب‌انگیزش کلاه از سر برمی‌دارند.

خرمشهر بدون اغراق به جزئی از وجود تک تک ما ایرانی‌ها تبدیل شده و به هیچ عنوان نمی‌توان این کلیدواژه، این عضو حیاتی و این شهر را از گوشت، پوست و استخوان یک ایرانی جدا و منفک کرد. همه هم با آثاری که برایش ساخته شده آشنایی داریم و خاطرات فراوان، از «ممد نبودی» گرفته که از بخشوی  بوشهری بنام «جهانبخش کردی زاده» نشات گرفت و جواد عزیزی شعر معروف ممد نبودی را روی این نغمه گذاشت و کویتی پور و حسین فخری هم آن را مشهور عالم کردند. «سمفونی خرمشهر» را می‌توان دومین اثر مهم و شناخته شده برای خرمشهر عنوان کرد. این اثر تحت  آلبوم «سمفونی حماسه خرمشهر» ساخته مجید انتظامی است که سال ۹۱ توسط بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس تولید شد و به سرعت جای خود را در گوش و دل و جان مردم ایران باز کرد.

«نخل‌های بی‌سر» یکی دیگر از آثاری است که اگر بخواهیم در سیر تاریخی آثار خلق شده برای خرمشهر برجسته‌ترین را ذکر کنیم، بی شک این اثر به دو دلیل مهم اول اینکه خواننده‌اش، محسن چاووشی از محبوب‌ترین خواننده‌های امروز کشور است و دلیل دیگرش نیز گیرایی و جذابیت اثر مذکور است که پس از همان اولین بار شنیدن، مخاطب را مجذوب خود می‌کند ازاینرو «نخل‌های بی‌سر» در میان سیل عظیم آثار تولید شده برای خرمشهر، یکی از شاخ‌ ترین آثار تلقی می‌گردد.

«پوئم سمفونی‌های خرمشهر و حلبچه» آلبومی موفق و شاخص از گروه سرشناس کامکارها است که یکی از آثار ماندگار موسیقایی در زمینه حماسه آزادسازی خرمشهر محسوب می‌شود. «خاک سرخ» زبان حال محمدرضا علیقلی از خرمشهر است. اثری کاملا منطبق بر حال وهوای خرمشهر دهه شصت، با شنیدن این اثرو دیدن صحنه‌ها و عکسهای خرمشهر آن روزگاران، آدمی خود را حی و حاضر در دهه شصت و بحبوحه درگیری‌های خیابانی خرمشهر می‌بیند. «خاک سرخ» یکی ازمجموعه‌های تلویزیونی محبوب سیماست که سال ۸۱ در قالب یک مجموعه ۱۷ قسمتی به کارگردانی ابراهیم حاتمی کیا از شبکه اول سیما پخش شد. قطعه «خرمشهر» از علیرضا عصار نیز یکی از آثاری است که بیشترین استقبال را از سوی مردم داشته است و تقریبا برای هر ایرانی آشناست و این اثر هم در بین چند اثر برتر در مورد حماسه خرمشهر قرار می‌گیرد.

در بین این آثار برگزیده، شاید اگر بخواهیم تمام جوانب موسیقایی، مفهومی، ساختاری و مردمی یک اثر را در نظر بگیریم، بی شک اثر «حماسه خرمشهر» ساخته مجید انتظامی برگزیده برگزیده‌ها باشد و قابل بررسی و تعمق بیشتر. ازاینرو، نگاهی جزئی‌تر و مفصل‌تر بر این آهنگ و آهنگسازش می‌اندازیم.

مجید انتظامی زادهٔ ۱۸ اسفند ۱۳۲۶ در تهران موسیقی‌دان، آهنگساز، نوازنده ابوا و مدرس موسیقی اهل ایران است. او از دههٔ ۱۳۵۰ برای بیش از ۸۰ اثر سینمایی موسیقی متن نوشته‌است و با دریافت ۴ سیمرغ بلورین برای فیلم‌های بای سیکل ران، روز واقعه، آژانس شیشه‌ای و دیوانه‌ای از قفس پرید مشترکاً به همراه حسین علیزاده و محمدرضا علیقلی برندهٔ بیشترین سیمرغ بلورین در بخش بهترین موسیقی متن جشنواره فیلم  است. انتظامی از برگزیدگان هشتمین همایش چهره‌های ماندگار در سال ۱۳۸۹ است و در سال ۱۳۹۳ به عنوان جهادگر عرصهٔ فرهنگ و هنر نشان افتخار دریافت کرده‌ است. او فرزند عزت‌الله انتظامی بازیگر سینمای ایران است.

موسیقی «حماسه خرمشهر» دارای (بخش) است. در آغاز ، ویولن‌ها و ساز هورن به آرامی و به همراه آکوردهای ساده به بیان آرامش موجود در گستره شهر می‌پردازند و با برخاستن ترومپت و تیمپانی آرامش از شهر گریخته و جای خود را به هراس و اضطراب می‌سپارد. رفته رفته به وسیله ترومبون‌ها و سازهای زهی و در انتها هورن‌ها، این نوا اوج می‌گیرد تا آنجا که هجوم بیگانگان به شهر در آن حس می‌شود.

سازهای زهی و چوبی به وسلیه کروماتیک‌هایی(نت‌های پیوسته که شامل تمام پرده و نیم پرده‌ها می‌شوند) که اجرا می‌کنند، راویان این حمله‌اند و سازهای مسی(برَس) و کوبه‌ای(درامز) به بیان خشونت بی‌حد و حصری که بر خرمشهر رفته است، می‌پردازند. در این قسمت از هارمونی‌های پیچیده‌تری استفاده شده است. آکوردهای دی‌سونانس (نامطبوع) به همراهی کروماتیک‌های زهی و سازهای کوبه‌ای خشنوت مذکور را به اوج می‌رسانند و در پایان نخستین موومان به ضربه گانگ، خرمشهر اشغال می‌شود.

نوای آرام باس‌ها آغازگر این قطعه هستند. سپس ویولن‌ها به همراهی ناله خوانندگان کر از کوچ مردمان آواره و دردمند می‌گویند، از خاطرات عزیزان از دست رفته و دوری از خانه و کاشانه و آوارگی از شهر. ناله‌کُر به همراه اُبوا حاکی از بی‌گناهی و درماندگی مردم شهر است و آکوردها کم کم خبر از خاموشی شهر و ویرانه‌های خون‌آلود و پر دود آن می‌دهند. در انتهای این قسمت باس‌ها و تیمپانی و ضربه‌های کوتاه ارکستر، نوید زندگی و خروش می‌دهند. مردم برخاسته‌اند و سازهای ضربه‌ای جنوب با سنج و با ریتمی شاد با همراهی سازهای کوبه‌ای و زهی نوید دستیابی مجدد به خرمشهر را سر می‌دهند.

در ، مردم خود را آماده دفاع می‌سازند به امید آزادی خرمشهر. در این نوید ملودی و ویولن‌ها و ضربات سازهای مسی هم نوا فریاد می‌کنند. با سکوت سازهای ضربه‌ای و مسی، کنترباس و ویلنسل و آلتو به بیان ترس و خفقان دشمن می‌پردازند و این وهم رفته رفته اوج پیدا می‌کنند. تا اینکه شیپور حمله ایرانیان به صدا در می‌آید و در پی آن ترومپت‌ها و هورن‌ها و در انتها ترومبون و توبا نوای حمله در می‌آورند. کر نیز در ابتدا به صورت باس و سپس تِنور و بعد آلتو و سوپرانو با آکوردها، مقطع اراده مردم را در باز پس گرفتن شهر تداعی می‌کنند.

در صف آرایی نیروهای خودی به وسیله سازهای مسی و چوبی بیان و تصویرسازی می‌شود. حمله دفاعی آغاز می‌شود. سازهای ضربه‌ای، ترومبون‌ها و باس‌ها سخن از چگونگی حمله می‌رانند و صدای ترومپت‌ها و هورن‌ها فضای موسیقی را جان می‌بخشد. آکوردهای مطبوع این قسمت به نوعی به کار گرفته شده‌اند که برای شنونده قابل درک باشند.

خط‌های کنتر پوآن با اجرای سازهای مسی و زهی و قابلیت سازهای چوبی بازپس گرفتن خرمشهر را ندا می‌دهند. در این بخش همراهی صدای تانک‌ها و مسلسل‌ها با موسیقی حکایت این نبرد سرنوشت ساز را در خود دارد  و در انتهای موومان پایانی، فانفار پیروزی(یک موسیقی کوتاه، پرشور و حماسی که به‌طور معمول توسط ترومپت‌ها یا سایر سازهای بادی برنجی اجرا می‌شود) به وسیله سازهای مسی اجرا می‌شود و صدای دف شادی این پیروزی را به اوج می‌رساند که «خرمشهر آزاد شد».

انتهای پیام/