به گزارش خبرنگار حوزه اندیشه خبرگزاری فارس، امام رضا(علیه‌السلام) یکی از فعال‌ امامان شیعه و اثرگذار‌ آن‌ها در امور سیاسی و اجتماعی است. برای درک بهتری از سیره ایشان با حجت‌الاسلام محمدجواد یاوری، استاد حوزه علمیه و دانشگاه گفت‌وگویی داشتیم که در ادامه بخش‌هایی از آن را می‌خوانید. 

خطری به نام «علی‌بن‌موسی‌الرضا» برای خلافت عباسی

حجت‌الاسلام یاوری در ابتدا گفت: امام رضا (علیه‌السلام) بعد از امام کاظم (علیه‌السلام) امامت امت را به عهده گرفتند. در روز تشییع امام کاظم (علیه‌السلام) جمعیت زیادی از افراد شیعه و غیرشیعه شرکت داشتند که این مسأله موجبِ نوعی ترس و حساسیت برای خلافت عباسی و شخص هارون‌الرشید شد؛ چرا که این مراسم تشییع در حکم قدرت‌نمایی و حضور فعال شیعیان و اهل‌بیت (علیهم‌السلام) بود.

وی افزود: خلافت عباسی در مواجهه با امام رضا (علیه‌السلام) سعی کرد با مراقبت و به اصطلاح، «دست به عصا» حرکت کند و از همان روز‌های اول امامت امام رضا (علیه‌السلام)، منزل ایشان و فعالیت‌های امام را تحت مراقبت و جاسوسی قرار داد تا کنش و واکنش‌ها را به شکل دقیق زیر نظر بگیرد.

یاوری تصریح کرد: اینکه حاکمیت وقت امام رضا (علیه‌السلام) را عنصر خطرناک برای خود قلمداد می‌کرد به این علت بود که امام کاظم (علیه‌السلام) باوجود سختی‌های فراوان، توانسته بود مقوله جانشینی بعد از خود را برای جامعه تفهیم کند و آنها می‌دانستند بعد او خطر اصلی، پسرش علی‌بن‌موسی (علیه‌السلام) خواهد بود.

این کارشناس تاریخ اسلام بیان کرد: حضرت علی‌بن موسی‌، در روز‌های اول امامت خود با نوع خاصی از افعال و اعمال مانند پرداختن به امورات شخصی و مسائل خانه، چنین وانمود کردند که از فعالیت‌های سیاسی به دور هستند و مشغول امورات فردی خویش هستند. اما پس از این که خلافت خیالش از امام رضا (علیه‌السلام) راحت شد، ایشان با برگزاری جلسات خصوصی با شیعیان، مسأله خلافت و جانشینی حقیقی را که متعلق به خاندان پیامبر(ص) است، تبیین و تفهیم کردند. 

وی افزود: امام رضا (علیه‌السلام) در گام بعدی باید امر تبلیغ و رسالت ولایت الهی را به انجام می‌رساندند. ایشان با پیگیری تبلیغ و نفوذ در جامعه، کار را به جایی ختم کردند که در مدت کمی خیل کثیری از مسلمین به ایشان رجوع کردند و جز اندکی، همگان با امام رضا (علیه‌السلام) دست بیعت دادند. امام هشتم با اتکاء به سازمان «وکالت» نوعی «دولتِ در دولت» را ساختند تا با نفوذ در جامعه و دستگاه خلافت، بر آن‌ها فشار بیاورند تا این طیف و حزب سیاسی امام رضا (علیه‌السلام) را به رسمیت بشناسند.

یاوری اضافه کرد: مهم‌ ثمره این نوع فعالیت‌های امام رضا (علیه‌السلام) این بود که حداقل آزادی‌های نسبی را برای شیعیان به ارمغان بیاوردند و شیعیان از آن حالت تقیه، خارج شوند و زندگی و زیست اجتماعی برایشان کمی راحت‌تر باشد. نفوذ و قدرت امام رضا (علیه‌السلام) به حدی بالا رفته بود که ایشان آشکارا مخالفت خود را نسبت به دستگاه خلافت عباسی به خلفای ایشان بیان می‌کردند و در مواضع متعددی، سیاست‌های بنی‌ را خنثی کردند. این امر ادامه پیدا کرد تا این که خلافت عباسی تنها راه توقف امام رضا (علیه‌السلام) را شهادت ایشان دید و با به قتل رساندن ایشان قصد داشت که گسترش این قدرت را متوقف کند. 

یاوری ادامه داد: امام رضا (علیه‌السلام) در زمانه‌ای امامت را برعهده داشتند که در جامعه اسلامی طیف‌های مختلف فکری، از معتزله تا اهل حدیث؛ از تا فیلسوفان دست به فعالیت‌های علمی و اندیشه‌ای می‌زدند. امام رضا (علیه‌السلام) در کنار فعالیت‌های سیاسی خود، به عنوان یک فقیه و برجسته نیز در جامعه اسلامی فعالیت داشت و درس‌ و کرسی فقه و حدیثشان به راه بود. این نوع اقدامات ایشان چندین اثر و نتیجه داشت. اولین آن‌ها اثبات ولایت و خلافت از سوی قرآن بود، دوم اثبات باطل بودن نحله‌های فکری و سوم خط و نشان برای خلافت عباسی. 

این کارشناس تاریح اسلام بیان کرد: امام رضا (علیه‌السلام) همچنین دست به تربیت شاگردانی زدند تا بتوانند در برابر کوران حملات فکری مخالفین از اصول اسلامی و خط ولایت محافظت کنند. اشخاصی چون یونس‌ ابن‌ عبدالرحمن، زکریا‌ ابن‌ آدم، یحیی‌ ابن‌ ، ‌بن‌ یحیی و... از بارز‌ این اشخاص هستند. مهم‌ فعالیت‌های این افراد مقابله با الهیات یونانی و علوم فلسفی و همچنین محاجه و مناظره با گروه‌های جدا شده از شیعه نظیر « بود. 

انتهای پیام/