به گزارش خبرنگار حوزه اندیشه خبرگزاری فارس، جلسه اول از سلسله نشست‌های «اختلاف‌نظر» شب گذشته شنبه ۲۱ خرداد به همت مدرسه مطالعات دیالوگ در باشگاه اندیشه برگزار شد. سخنران این نشست غزاله حجتی پژوهشگر فلسفه دین، بود.

حجتی در ابتدای جلسه مسأله اختلاف‌نظر را در ایران نوپا خواند و نوید داد که ترمینولوژی این بحث را در این جلسه توضیح دهد و در جلسه‌ای دیگر اختلاف‌نظر دینی را مورد بررسی قرار خواهد داد. 

حجتی ادامه داد: اولاً باید توجه کرد، رواداری و تسامح پیامدهای اختلاف‌نظر بوده و در محدوده اخلاق و نه معرفت‌شناسی بررسی می‌شود. ثانیاً مهم‌ پرسش در موضوع اختلاف‌نظر را باید درست مطرح کرد؛ یعنی کدام اختلاف‌نظرها شایستگی بررسی معرفت‌ را دارند؟ 

وی با یک مثال فرضی، سؤالش را این‌طور ترسیم کرد: فردی با بررسی مجموعه‌ای از شواهد، به صدق P رسیده و فردی دیگر و هم‌شأن او طی گفتگو براساس همان شواهد، به کذب P رسیده است. اگر شرایط ایزوله باشد و این دو نفر هم‌تراز نباشند، به دلیل ترجیح نظر کارشناس بر به مشکلی ‌خوریم، ولی در شرایطی که دو نفر هم‌تراز و همتا داریم، نقض شدن آن باور را شاهد خواهیم بود. 

این پژوهشگر فلسفه دین در توضیح شرایط همتایی معرفتی گفت: همتایی در جایی است که طرفین، در تحصیلات، مطالعه و وزن شواهدشان نسبتاً برابر باشند؛ مثل «دان و « وارد»، دو عضو دپارتمان فلسفه که بر سر ناواقع‌گرایی و واقع‌گرایی دینی با هم اختلاف‌نظر دارند. در مقابل، مثال‌نقض آن، اختلاف یک خداباور با یک خداناباور است که یکی دیگری را کاملاً متوهم می‌داند.

حجتی وارد موضوع توجیه معرفتی اختلاف‌نظر به‌مثابه اختلاف بر سر باور به گزاره‌ها شد که باعث می‌شود در وهله اول، مواجهه با گزاره‌ها مهم باشد. وی توضیح داد: در برابر هر گزاره سه واکنش می‌تواند در کار باشد؛ یا شخص باور دارد نظر مخالفش صادق است یا باور دارد آن نظر کاذب است یا به نتیجه نمی‌رسد. اما در رویکرد دیگر که حجتی آن را مدرّج نامید، می‌توان بی‌نهایت حالت را برای صدق یا کذب یک باور فرض کرد. 

وی سپس به موضوع حل اختلاف‌نظر با مراجعه به کارشناس پرداخت و گفت: کارشناسان و متخصصانی که به آنان رجوع می‌شود، چون نظرشان به تقویت یا تضعیفِ شواهد مرتبه اول منجر می‌شود، خودشان در حکم شاهد مرتبه بالاترند. 

این پژوهشگر فلسفه دین با بیان اینکه چند مسأله در خصوص نظر باید مطرح شود، توضیح داد: در شرایطی که دو کارشناس همتا نباشند، پذیرش نظر یکدیگر موجه نیست و باید به تعلیق باور روی آورد که نوعی احتیاط در اظهارنظر است، ولی اگر دو طرف همتا باشند، موضوع شاهد مرتبه بالاتر مطرح می‌شود که می‌تواند قوت توجیه نظر یک کارشناس را افزایش دهد.

  پیام/