کاشانی‌ها با چاووشخوانی به استقبال محرم می‌روند +عکس و فیلم
11:00 2022/07/29
خبرگزاری فارس ـ حوزه مسجد و هیأت ـ امیرحسین کسائی: «چاووشخوانی» در کاشان، اولین مراسم آیینی است که هرساله از دو روز مانده تا ماه محرم آغاز می‌شود و تا روز اول این ماه ادامه پیدا می‌کند. در این مراسم سنتی به اهالی شهر خبر داده می‌شود که ماه محرم فرارسیده است. چاووشخوانی از حیث ادبی، از نمونه‌های ادبیات عامیانه و از نوع غنایی آن به شمار می‌رود که محتوای آن، احساسات، عواطف، عشق و دلدادگی، بیان آرزوها، برآورده شدن حاجات، غم و اندوه سفر و مشکلات راه و مصائبی است که بر خاندان پیامبر (ص) گذشته است.
«چاووش» واژه‌ای ترکی است؛ به معنای جارچی، پیک، پیشرو کاروان، کسی که به رفتن به زیارت عتبات عالیات و خانه خدا دعوت کند. در اصطلاح روستاییان خراسان، چاووش، کسی بوده که در فصل مناسبِ زیارت، در دهات و روستاها، سواره یا پیاده به راه می‌افتاده و روستاییان را به وسیله جارزدن و خواندن اشعار نغز و دلکش در مدح و منقبت امامان معصوم علیهم‌السلام، برای رفتن به زیارت تهییج و تشویق می‌کرده است.
تصویری قدیمی از سنت چاووشخوانی کاشانی‌ها در آستانه محرم
چاووشخوانی برعهده هیأت سقایی‌هاست
در کاشان یکی دو روز مانده به آغاز ماه محرم، دسته‌هایی به نام هیأت‌های سقایی کاشان در قالب گروه‌های ۵۰ تا ۱۰۰ نفره به راه می‌افتند و با سبک نوحه‌خوانی خاص وارد بازار قدیمی شهر می‌شوند تا مردم و بازاریان را از آمدن محرم با خبر کنند. این رسم تا روز اول ماه محرم ادامه دارد. سیدعلی اکبر جلال‌زاده دبیر شورای هیأت‌های مذهبی شهرستان کاشان می‌گوید: «در شهر کاشان هم‌اکنون ۴ هیأت سقایی وجود دارد که رسم چاووشخوانی را اجرا می‌کنند. این هیأت‌ها در آخرین روزهای ماه ذی الحجه و ماه محرم در بازار و همچنین برخی از مناطق راه می‌افتند و با خواندن اشعاری فرارسیدن محرم را خبر می‌دهند.»
چاووشخوانی امسال کاشانی‌ها پیش از آغاز محرم
سنت چاووشخوانی بیش از ۲۵۰ سال در شهرستان کاشان قدمت دارد. در این سنت یک نفر که صدای خوش‌تری دارد که معصمولا مداح هیأت یا تک خوان تعزیه است، پیش افتاده و اشعاری با مضمون فرارسیدن ماه محرم می‌خواند. «باز مه ماتم آمد/ خیل جهان در غم آمد/ روز جهان شد شام تارم/ گشته خزان در نوبهارم» نمونه اشعاری است که چاووش‌خوانان برای فرارسیدن ماه محرم می‌خوانند.
آئین سنتی تعویض پرچم گنبد و مناره مسجد جامع کاشان
در گذشته در قالب دسته چاووشخوانی، پیرغلامان به سمت حسینیه‌ها می‌رفتند و لباس مشکی به جوان‌ترها هدیه می‌دادند تا سیاه پوش شوند و به کوچکترها هم پارچه مشکی می‌دادند. با راه‌اندازی این دسته‌های چاووش‌خوان، کار سیاهی زدن کوچه‌ها و معابر هم آغاز می‌شد و کم کم پرچم‌های سبز رنگ جشن غدیر پایین می‌آمد و پرچم‌های سیاه عزاداری محرم بالا می‌رفت. جلال‌زاده می‌گوید: «سابقه چاووشخوانی بیش از ۲۵۰ سال است که از هیأت‌های عزاداری بسیار بیشتر است. یکی از نوحه‌های معروف در چاووشخوانی این است:
ای اهل عزا ماه محرم شده نزدیک/ ایام غم و محنت و ماتم شده نزدیکای اهل عزا حزن دل از دیده ببارید/ چون ماتم سالار شهیدان شده نزدیکچاووش عزای شه دین می‌رسد از راه/ گوید به نوا قافله غم شده نزدیک»
محتشم‌خوانی بخشی از مراسم چاووشخوانی
«محتشم‌خوانی» یعنی مرثیه‌خوانی برای امام حسین (ع) براساس اشعار محتشم کاشانی و یا مرثیه‌خوانی به سبک بحر طویل که در مراسم چاووشخوانی جای خود را دارد و در زمره میراث ملی کشور هم به ثبت رسیده است. در این نوحه‌خوانی اشعار شمس‌الشعرای کاشانی، مرحوم محتشم از دوره صفوی در مراسم عزاداری امام حسین (ع) خوانده می‌شود. جلال زاده می‌گوید: «یکی از بخش‌های مراسم چاووشخوانی، محتشم‌خوانی است که شعر معروف «باز این چه شورش است که در خلق عالم است / باز این چه نوحه و چه عزا و چه ماتم است» توسط تک‌خوان خوانده می‌شود تا باز هم از فرارسیدن ماه محرم مردم را با خبر کنند.»
اقامه عزای روز تاسوعا در کاروانسرای امین‌الدوله محرم ۱۳۹۴
با شروع ماه محرم، عزاداری هیأت‌ها به شکل سنتی در این شهر هم آغاز می‌شود. در این شهر از روز اول هیأت‌ها برای عزاداری به بازار قدیمی شهر به نام تیمچه امین‌الدوله یا کاروانسرا می‌آیند. جلال‌زاده می‌گوید: «در شهرستان کاشان حدود هزار هیأت فعال داریم. در شهر کاشان همه هیأت‌ها برای عزاداری به بازار اصلی می‌آیند. در بخش مرکزی بازار که به تیمچه امین‌الدوله یا کاروانسرا شهرت دارد، به نوبت هر هیأت، داخل کاروانسرا می‌شود و به عزاداری می‌پردازد.»
ثبت آیین چاووشخوانی عزای ماه محرم در فهرست میراث فرهنگی ناملموس
شیوه سنتی عزاداری کاشانی‌ها در بازار
برخی از هیأت‌ها برای عزاداری از ورودی پانخل بازار وارد می‌شوند و به اصطلاح کاشانی‌ها، در همان ورودی کرسی می‌کنند؛ یعنی می‌ایستند و به عزاداری می‌پردازند. هیأت‌های دیگر که اصطلاحاً پشت بازار هستند، از دروازه دولت وارد بازار می‌شوند و ابتدا همان جا کرسی می‌کنند. هیأت‌ها براساس نوبت وارد کاروانسرا می‌شوند و در آنجا عزاداری خود را انجام می‌دهند. جلال زاده می‌گوید: «رسم عزاداری هیأت‌ها در بازار تا پایان دهه اول ادامه دارد و به مرور هیأت‌ها در کاروانسرا برای عزاداری حضور پیدا می‌کنند. در روز تاسوعا و عاشورا ۷۸ هیأت تنها برای حضور در بازار مجوز دارند که به مرور حضور پیدا کرده و عزاداری می‌کنند. در روز اول محرم هیأت سقایی‌ها وارد بازار شده و در کاروانسرا عزاداری می‌کنند. عزاداری در بازار کاشان از ساعت ۹ صبح تا حوالی ۲۳ شب ادامه دارد.»
تصویری از عزاداری اهالی کاشان در کاروانسرای امین‌الدوله
هر هیأت رأس ساعتی خاص وارد بازار می‌شود
نظم مثال زدنی در حضور و عزاداری هیأت‌ها در بازار کاشان وجود دارد. جلال زاده می‌گوید: «سازمان تبلیغات اسلامی و نیروی انتظامی برای حضور هیأت‌ها در بازار ساعت و نوبت مشخص می‌کنند تا هیأت‌ها یکی یک وارد بازار شوند و الحمدلله این عزاداری از یک نظم مثال زدنی برخوردار است.»
سنت عزاداری شهر کاشان یکی از آثار تاریخی این شهر است که باید برای حفظ و نگه‌داشت آن کوشید. اگر در ماه محرم گذرتان به کاشان افتاد، حتماً برای عزاداری سری به بازار قدیمی این شهر بزنید.
مستندی از عزاداری سنتی مردم کاشان و رسم چاووشخوانی
انتهای پیام/
