به گزارش خبرنگار حوزه اندیشه خبرگزاری فارس، حجت‌الاسلام محسن قنبریان، مهمان سیزدهمین قسمت از فصل کوفه برنامه سوره با موضوع روانشناسی اجتماعی کوفه بود. او در ابتدای برنامه با تشریح وضعیت کوفه این شهر را متفاوت از مکه و دیگر شهرهای اسلامی دانست و گفت:‌ این شهر شهری نظامی بود و اولین خشت آن را فرماندهان نظامی و سفیران اسلام گذاشتند و حدود ۲۰ هزار نفر به آن مهاجرت کردند و البته در همان دهه اول جمعیت آن به ۱۰۰ هزار نفر رسید. به مرور پیشهوران و افراد دیگر هم به این شهر اضافه شدند و تا زمان امام علی با تقسیم بندی قبیله‌ای در این شهر روبه رو بودیم. باید توجه کرد که نیمی از جوانان این شهر مادر ایرانی داشتند ولی با این حال در خدمت همان عصبیت قبیله‌ای بودند. چون این شهر کارویژه فتوحات داشت دو عنصر اساسی نظامی گری و خشونت و نیز حساس بودن به شعائر اسلامی در آن وجود داشت.

وی ابوموسی اشعری را مهاجری از حبشه دانست که در فتوحات هم نقش داشته و فسق آشکار هم ندارد و گفت:‌ او معلم قرآن یمنی‌هاربود. ابوموسی و کوفه در هم تنیده بودند و موفق‌ترین حاکم قبل از امویان در کوفه است. در کوفه دوگانه غلطی بین حاکم مومن ضعیف و فاسق قوی شکل گرفت ولی ابوموسی با این الگو تفاوت داشت و نه روحیه ضعیف داشت و نه فسق آشکار داشت.

او به قصد امام علی(ع) برای تعویض ابوموسی اشعری اشاره و بیان کرد: مالک اشتر برای ابوموسی خیرخواهی کرد و باعث ابقای او شد. ابوموسی تئوری اهالی قعود یا همان بی‌طرفی را در کوفه اجرا کرد و می‌خواست یک کشور بی‌طرف بین دعوای مدینه و شام و مدینه و بصره درست کند. زمانی که به ابوموسی گفته شد با امام بیعت کن، ابتدا نپذیرفت و نیز پس از این که جنگ جمل پیش آمد آن را فتنه خواند و اعلام کرد برای جنگ بیعت نخواهد کرد. وقتی نمایندگان امام به سوی او رفتند باز هم خطبه‌ای خواند و در نهایت باعث شد از بین ۱۰۰ هزار نیرویی که کوفه داشت نهایتا حدود ۶ هزار نفر به سپاه امام بپیوندند که بسیار کم است. این کار باعث می‌شود بصری‌ها هم همین کار را کنند و به نوعی الگو تبدیل شده بود.

قنبریان با اشاره به این که به شدت باید مراقب باشیم انسان ناکارآمد را به خاطر ایمانش به کاری نسپاریم گفت:‌ برخی اوقات مومن قوی و خوب به عنوان مومن ضعیف و ناکارآمد جا زده می‌شود که این کاری رسانه‌ای است برای تضعیف مومنان و نباید استانداردهای انقلاب اسلامی و امیرالمومنین را کنار بگذاریم برای این که به سمت کارآمدی برویم.

وی تاکید کرد که باید به شدت نسبت به ویروس اموی حساس بود در بیان ویژگی‌های این موضوع گفت:‌ حکومت اموی همه چیز را فدای امنیت می‌کرد. آنها عدالت و آزادی‌های شهروندی را ذبح می‌کردند و البته امنیت ناشی از این هم ناپایدار است و در ذیل خودش آشوب دارد در صورتی که اگر از راه امام علی تامین امنیت کنیم اینگونه نخواهد بود. در فضای آزاد است که عمار‌ها به وجود می‌آیند و اقتضای حکومت به روش امام علی(ع) این است که باید عمارها هم زیاد شوند.

این کارشناس مذهبی به لیله الهریر در جنگ صفین اشاره کرد و ضمن تاکید بر این که ما این شب را به خوبی تبیین نکردیم بیان کرد: امام از مغرب تا صبح در این شب جنگید به گونه‌ای که شمشیر حضرت تاب برداشت و ۵۰۰ نفر را به هلاکت رساند تا جایی که کار در حال تمام شدن بود و پیروزی نزدیک بود اما همان شبی است که فردای آن قرآن بر سر نیزه‌ها می‌رود.

قنبریان عاشورا را متشکل از سه صف از مردم خواند نه دو صف حسینیان و یزدیان و در تشریح صف سوم افزود: بی‌طرف‌ها یا اهالی قعود صف سوم بودند که اهالی تپه ندبه هم نام دارند. این افراد در یک تپه جمع شدند و برای امام حسین(ع) ندبه خواندند. طبق اسناد تاریخی گفته می‌شود هیچ فرد بالغی در کوفه نمانده بود مگر این که به جنگ اعزام شد ولی در بین اعزام بسیاری سپاه عبیدالله را ترک می‌کردند و لشکر ۱۰۰۰ نفری تا به کربلا می‌رسید ۳۰۰ نفر می‌شد چرا که از جنگ با امام ابا داشتند. با این حال نمی‌توانستند به کوفه برگردند چون گردن زده می‌شدند. این افراد به سپاه امام هم نمی‌پیوندند و در بیابان‌های اطراف ساکن شدند و گریه می‌کردند و برای پیروزی امام دعا می‌کردند که برخی نیز به آنها اعتراض می‌کردند که چرا به جای دعا به یاری امام نمی‌روید. این درس مهمی‌ است که بی‌طرف‌ها هم باعث شکست در صفین شدند و هم عاشورا را رقم زدند. در یک جامعه دینی بی‌طرفی به نفع دشمن است.

وی کوفه را شهری خواند که هم خلفا را به ستوه آورد هم امام علی(ع) را و بیان کرد: خلیفه دوم هم می‌گفت کوفه من را به ستوه آورده چرا که اگر فردی نرم‌خو را به آنجا منصوب کنم تضعیفش می‌کنند و اگر فردی سخت گیر را منصوب کنم از او شکایت می‌کنند. این نکته نیز وجود دارد که خلیفه دوم دوگانه‌ای شکل داد که حاکم کوفه یا باید مومن ضعیف باشد یا فاسق قوی در حالی که حالت سوم یعنی مومن امین و نیرومند بهترین حالت بود.

او نهضت علیه عثمان را اساسا کوفی خوانده و در بیان ریشه‌های شکل‌گیری آن گفت:‌ ۹ نفر از معترضین به سیاست‌های سعیدبن عاص از جمله مالک اشتر و کمیل شروع به اعتراض کردند و بن عاص نیز آنها را به شام تبعید کرد و معاویه نیز آنها را تبعید کرد و این گونه شهر به شهر چرخیدند و دامنه اعتراض را به شهرهای دیگر هم بردند. افراد مختلفی از مصر و جاهای دیگر در مدینه جمع شدند و ۴ ماه خانه عثمان را محاصره کردند و در نهایت او کشته شد.

قنبریان شهر کوفه در زمان عثمان را دارای تبعیض علیه غیرعرب‌ها دانست و بیان کرد: مردان غیرعرب حق ازدواج با زنان عرب را نداشتند و در پرداخت بیت‌المال هم تبعیض بود و حتی قاضی هم نمی‌توانستند بشوند.

وی در پایان برنامه گریزی نیز به سخنان رجبی دوانی در مورد کشتن غافلگیرانه در اسلام زد و با تفاوت گذاشتن میان اغتیال و فتک گفت:‌ اگر صرفا نگاه تاریخی داشته باشیم گاهی به خطا خواهیم رفت و باید نگاه فقهی نیز داشته باشیم. اغتیال در جنگ معنا پیدا می‌کند اما فتک فقط کشتن غافلگیرانه نیست بلکه کشتن غافلگیرانه‌‌ای است که در زمان امان دادن به طرف مقابل رخ می‌دهد. اگر چیزی از جنس امان به دیگران در کار باشد کشتن او قطعا در اسلام مشکل دارد. اما اغتیال از اصول جنگ است و مثلا کشتن قاتل سردار سلیمانی فتک محسوب نمی‌شود و اغتیال است چرا که اعلام شده است ما اگر بتوانیم او را خواهیم کشت و از طرفی در امان ما نیست و در امان دشمن است. اما کسی که وارد خانه می‌شود به نوعی در امان است و کشتن او فتک محسوب می‌شود و ماجرای مسلم و عبیدالله هم از این سنخ است.

انتهای پیام/