خبرگزاری فارس ـ گروه حج و زیارت ـ مریم سادات آجودانی: سامرا از شهرهای تاریخی و مذهبی است که در سال‌های دور یکی از مهم‌ مقصدهای زیارتی ایرانیان به شمار می‌رفت؛ تا جایی که ایرانیان ماه‌ها در سامرا اسکان پیدا می‌کردند.

روابط ایران و سامرا در دوران قدیم به حدی رسیده بود که در سامرا مدرسه ایرانی‌ها تأسیس شده بود که هم‌اکنون هم این مدرسه با همین نام بین مردم سامرا شناخته می‌شود. همچنین نخستین حوزه علمیه باتلاش میرزای شیرازی در سامرا تأسیس شد و این شهر به عنوان پایگاه فرهنگی و مذهبی شیعیان بود، اما به مرور حضور عثمانی‌ها و پس از آن فعالیت‌های صدام، اقدامات جنایتکارانه القاعده و باعث شد که بسیاری از شیعیان در این شهر از بین بروند و اهل سنت جمعیت حاکم در این شهر شوند.

 امروز با وجود اینکه اکثر مردم سامرا را برادران اهل سنت تشکیل می‌دهند، حرم سامرا به عنوان نقطه عطفی برای برقراری ارتباط مستمر و وحدت شیعه و سنی شده است و در سال‌های اخیر با تلاش‌های صورت گرفته، سامرا دوباره رونق گرفته و میلیون‌ها زائر به این مکان مقدس مشرف می‌شوند و امنیت این منطقه برقرار است.

در آستانه اربعین حسینی نیز حرم امامین عسکریین علیهم‌السلام در سامرا مملو از جمعیت شده و هر لحظه از شبانه‌روز زائران اربعین به خانه امام زمان (عج) مشرف می‌شوند. شاید در نگاه اول رفتن به سامرا فقط به عنوان رفتن به زیارت حرم امامین عسکریین علیهم‌السلام تلقی شود، اما با توجه به شهر سامرا و اهالی این شهر، اکنون دیگر تشرف به سامرا فقط به عنوان رفتن به زیارت نیست.

برای آگاهی از وضعیت سامرا و چگونگی همراهی اهل سنت این شهر با زائران در ایام اربعین با «امین شریعتی»، فرمانده قرارگاه اربعین سامرا و بلد گفت‌ کردیم که در ادامه مشروح آن را می‌خوانیم:

در تاریخ داریم که سال‌های دور ایرانیان به سامرا سفر می‌کردند و روابط بین مردم سامرا و ایران بسیار قوی بود. چه شد که این روابط به حاشیه رفت؛ تا جایی که حتی در برهه‌ای هیچ زائر ایرانی به سامرا مشرف نشد؟

در سال‌های گذشته و حتی زمانی که مسیر زیارت عتبات باز شد، بسیاری از مردم ایران سامرا و بلد را نمی‌شناختند. اما امروز در زمانی هستیم که با عنایت امام زمان (عج) و تأکید شهید قاسم سلیمانی، سامرا در همه ابعاد وضعیت مناسبی پیدا کرده و میزبان زائر است.

برای رسیدن به نقطه کنونی سامرا باید به تاریخچه این شهر بپردازیم. سامرا شهری تاریخی است و اگر بخواهیم به وضعیت جغرافیایی این شهر بنگریم، باید بگوییم اولین حوزه علمیه تاریخ جهان اسلام را میرزای شیرازی در سامرا تأسیس کرد. یعنی از سامرا حوزه علمیه پا گرفت. میرزای شیرازی با فعالیت‌های مختلف در این حوزه هم‌زمان با دهه اول محرم مردم سامرا را که بیشتر اهل تسنن بودند، با شیعیان در عزای سیدالشهدا علیه‌السلام همراه کرد. در سال‌های گذشته ارتباط بسیار عمیقی بین اهالی سامرا و ایران بوده است. در حدی که ما در سامرا یک قبرستان به نام قبرستان ایرانی‌ها داریم که اکنون به نام قبرستان نام گذاری شده است. همچنین مدرسه‌ای به نام ایرانی‌ها وجود دارد که نشانگر ارتباط قوی بین مردم ایران و این شهر وجود داشته است.

برخی از مردم سامرا حتی فارسی . . .

دقیقا. بسیاری از قدیمی‌های شهر سامرا فارسی بلد هستند. الان هم در سامرا وقتی می‌روید جوانان فارسی صحبت می‌کنند. نه اینکه روان، اما می‌توانند دست و پا شکسته جواب بدهند. آنها می‌گویند آنقدر زائران ایرانی در خانه ما رفت و آمد داشته که فارسی یاد گرفتیم. ارتباط عمیقی بین ایران و سامرا وجود داشته و اکنون هم تعداد زیادی از اهالی سامرا که به ایران می‌آمدند یا در قم یا در کاشان مدفون هستند. مردم سامرا تأکید دارند که در عراق فقط سامراست که راه اختصاصی به ایران داشته است. از مرز خسروی که به منظریه معروف است، مسیری مستقیم به سامرا وجود داشته و در این مسیر حتی کاروانسراهایی بوده که اکنون متروکه شده است.

در بلد هم به همین شکل است. بلد،  سید محمد بن هادی علیه السلام است. ایشان برادر امام حسن عسکری علیه السلام است و بسیاری از افراد قبل از شهادت ایشان تصور می‌کردند سید محمد قرار است امام یازدهم شود.

یک بار در حرم سیدمحمد علیه السلام بودیم که یکی از زائران متوجه شد ما فارس هستیم. ما را به رستورانی برد که در آنجا تصاویری از حضور امام خمینی (ره) در حرم سیدمحمد و امامین عسکریین علیهم السلام نصب شده بود. صاحب رستوران می‌گفت که من مادرم فارسی صحبت می‌کند. حتی چند سال قبل یکی از خادمان حرم سیدمحمد علیه السلام داستانی از حضور امام خمینی (ره) در سامرا برایم تعریف کرد. او می‌گفت: «امام خمینی (ره) زیاد به زیارت سامرا و بلد می‌آمد. روزی خادمان از ایشان سوال کردند که چرا اینقدر به زیارت اینجا می‌آیید؟ اصلا شما می‌دانید که چرا سیدمحمد علیه السلام در بلد مدفون است، در حالی که همه خانواده‌اش در سامرا هستند؟ حضرت امام فرمودند که ایشان «ابوالفضل ثانی» در عراق هستند و شما (عراقی‌ها) می‌دانید و کرامت‌های او را درک کرده‌اید. علاوه بر این، ایشان در اینجاست برای اینکه حافظ شیعیان باشند».

خادمان حرم سیدمحمد علیه السلام می‌گفتند تا زمانی جنگ اتفاق نیفتاده بود، متوجه منظور امام (ره) نشده بودیم. اما پس از حضور متوجه این موضوع شدیم. وقتی حمله کرد، تلاشش را روی بلد گذاشت و معتقد بود اگر بلد را فتح کند، سامرا سقوط کرده است. همه عراقی‌ها حضرت سید محمد علیه‌السلام را به ابوالفضل ثانی می‌شناسند. بعد در سامرا امام هادی و حسن عسکری علیهم السلام و همچنین حلیمه خاتون و سیده نرجس مدفون هستند. مادر امام حسن عسکری علیه السلام هم در این ضریح تدفین شده است. این مکان مقدس محل تولد امام زمان (عج) است و از آنجا غیبت شروع شده است. بخشی در حرم سامرا به دلیل اینکه امام زمان (عج) از آنجا خارج شدند و دیگر رؤیت نشدند، به باب الغیبه نامگذاری شده است.

چه اتفاقی افتاد که روابط صمیمی ایرانیان و مردم سامرا به تیرگی رفت و در چه دورانی روابط قطع شد؟

در تاریخ سامرا در چند برهه شیعیان مورد آزاد قرار گرفتند. یکی در زمان عثمانی که همه شیعیان را قلع و قمع کردند. بعد هم در دوران صدام و پس از آن هم وقتی صدام ساقط شد، جنایت‌های القاعده و آغاز شد. بر همین اساس، اکنون دیگر تعداد شیعیان در سامرا بسیاری محدود است و عمده اهالی سامرا اهل تسنن هستند.  

سامرا آنقدر نقطه کلیدی و حساسی دارد که در زمانی القاعده شکل گرفت. شاخه عقیدتی آن در سامرا و شاخه نظامی آنها در فلوجه بود. سامرا همیشه مورد توجه دشمنان اهل بیت علیهم السلام بوده و به همین دلیل همیشه سامرا مظلوم واقع شده است.

در آن زمان در سامرا نفوذ کرده بود و بسیاری تصور داشتند مردم سامرا هم به پیوسته‌اند. چگونه اهالی سامرا را که بیش‌تر اهل سنت هستند، برای پذیرایی از زائران به ویژه زائران اربعین همراه کردید؟

در آن زمان وقتی با شیوخ اهل سنت می‌نشستیم، به آنها می‌گفتیم که امام دوازدهم همشهری شماست. بعد از القاعده، ظهور و بروز کرد. اما برخلاف تصور بسیاری از مردم که اهالی سامرا با بودند و تبلیغات منفی درباره سامرا وجود داشت، اما اصلا چنین نبود و مردم این شهر با همکاری نکردند. از همه شهرها و کشورها جذب داشت و تبلیغات زیادی می‌کرد، اما اهالی سامرا راه را برای فعالیت ‌ها باز نکردند، بلکه حتی نیروهای سامرا در برابر قرار گرفتند.

سال ۹۵ وقتی پیشروی از شمال بغداد آغاز و عملیات‌ها به شمال تکریت و مناطق الانبار رسید، آنجا حاج قاسم و المهندس به این جمع بندی رسیدند که الان باید سامرا رونق پیدا کند. حاج قاسم معتقد بود اگر سامرا رونق یابد، امنیت هم برقرار خواهد شد. از طرفی هم باید امنیت ایجاد می‌شد تا زائران در حضور پیدا کنند. بر همین اساس، حاج قاسم دستور داد در سامرا مستقر شده و کار را آغاز کنیم. مأموریت اصلی هم رونق سامرا بود.

وارد سامرا شدیم و فقط به حرم امامین عسکریین علیهم السلام . همه قسمت‌های حرم و منتظر بودیم از شهر هم بازدید کنیم. مشکلات زیادی به وجود آمد که نتوانستیم وارد شهر شویم. آن زمان ایرانی وارد شهر نمی‌شد و همه نهایت به حرم مشرف می‌شدند. وقتی برگشتیم، عرض کردم که اینجا جای کار است و من اینجا می‌مانم.

چگونه اهالی سامرا به ویژه شیوخ سامرا برای کمک و پذیرایی از زائران حرم آن هم در ایام اربعین به میدان آمدند؟

چند نکته را مورد توجه قرار دادیم. اولین مورد این بود که ما باید برای رونق بخشی سامرا، شیوخ را همراه خود کنیم. بر همین اساس، شیوخ سامرا را دعوت کردیم و در فلکه ورودی حرم امامین عسکریین علیهم السلام به اسم شیوخ اهالی سامرا زدیم. خود اهالی این شهر باور نمی‌کردند. به آنها گفتیم ما مهمان شما هستیم و باید از ما میزبانی کنید. چه شده که آن زمان ایرانیان را پذیرا بودید، اما حالا اینقدر بی‌تفاوت شده‌اید؟ این موضوع را که مطرح کردیم آنها به فکر فرو رفتند. بسیاری از دشمنان نمی‌خواستند ارتباط برقرار شود، اما در جایی که حریم اهل بیت باشد، کسی نمی‌تواند بین ملت‌ها و شیعه و سنی اختلاف ایجاد کند.

با همه فراز و نشیب‌ها، شیوخ پای کار آمدند و از زائران استقبال کردند. همان زمان بود که پارکینگ اطراف حرم را مورد حمله قرار داد. یعنی ۲۵ روز قبل از اربعین. دولت عراق و همچنین نخست وزیر وقت ابلاغ کرد که رفت و آمد در سامرا را تضمین نمی‌کنیم. با این تصمیم عراق، شرایط سخت شد و بسیاری از دوستان گفتند که باید برنامه‌های پیش بینی شده را دنبال نکرده و اقدامات را متوقف کنیم.

پس از حمله انتحاری به اطراف حرم و اتوبوس‌های زائران، مجروحان به بغداد منتقل شدند. به اتفاق سفیر وقت آقای دانایی‌فر در حال پیگیری وضعیت بودیم. آقای دانایی‌فر از من سوال کرد که چه کنیم؟ برنامه‌ها را انجام دهیم؟ همه دلهره داشتند. قرار شد آقای دانایی‌فر جلسه‌ای بگذارد. فشار زیادی روی همه بود و تصمیم‌گیری در این رابطه خیلی سخت شد تا جایی که حتی برخی هم معتقد بودند باید با این انفجار عقب نشینی کنیم. اما من اصرار داشتم نباید کوتاه بیاییم.

در دوران دفاع مقدس که فرمانده لشکر عاشورا بودم، شهید سیدداوود علوی از سراب که معاون ، کرامت بالایی داشت و متدین و عارف به تمام معنا بود. من به عنوان فرمانده لشکر آرزو به دلم ماند تا بتوانم پشت او نماز بخوانم. شب قبل از جلسه درباره تصمیم‌گیری برای وضعیت سامرا، او به خوابم آمد. تمام آیات و روایات و هر چه درباره بهشت شنیدیم و خواندیم را در عالم خواب در سامرا دیدم. او ترک موتور یکی از دوستان بود که به سمتم آمد و مرا در آغوش گرفت. سر یک چشمه زلال نشسته بودیم که به من گفت: «امین آقا چرا افسرده ای؟ اصلا نگران نباش! ما همه هستیم. کوتاه نیایید و نشینی نکنید». وقتی بیدار شدم، پیام دادم به سفیر و گفتم که تا اربعین سامرا هستم.

بعد هم عملیاتی شیوخ را دعوت کردیم و برای اولین بار شیوخ اهالی سامرا راه افتاد. طوری بود که همه شیوخ بزرگ سامرا در مستقر بودند و به زائران خدمت می‌کردند. حال و هوای خاصی بود و طوری شد که انتحاری زد تا کسی به سامرا نیاید، یک میلیون و ۵۰۰ هزار زائر به این شهر آمد. حرم سامرا به من می‌گفتند تاکنون سامرا در طول تاریخش چنین جمعیتی را ندیده بود. حماسه‌ای رقم خورد. با وجود کمبود امکانات همه زائران پای کار بودند.

علاوه بر شیوخ سامرا، مردم هم پای کار آمدند؟

برای همراهی مردم، با مغازه داران مسیر مذاکره کردیم و هر چه داشتند را خریدیم و در اختیار زائران قرار دادیم. برخی تحت تاثیر قرار گرفتند و نمی‌خواستند پولی از ما بگیرند، اما به زور هزینه هر چه می‌خریدیم را می‌دادیم. یک زن و شوهر از مناطق دورافتاده کشور با لباس محلی و کمر خم پیاده مسافت ۸ کیلومتری تا حرم امامین عسکریین علیهم‌السلام را طی می‌کردند. وقتی آنها را دیدم، گفتم ماشین هست بیایید سوار شوید. پیرمرد چوب را سمت سینه من گذاشت و گفت: «پسرم! کاری که  می‌خواست کند می‌خواهی تکرار کنی؟ ما پیاده می‌رویم تا توی دهن بزنیم». از این حرف بسیار تعجب کردم و از طرفی هم به بصیرت مردم کشورمان بالیدم. شرایط بسیار عجیبی اتفاق افتاده بود و مردم قدرشناس ما حرکت کرده بودند. به نظر من زائران و خادمان سامرا مدافع حرم هستند. آ بدون وسیله و امکانات برای دفاع از حریم اهل بیت همیشه وارد میدان می‌شوند و این بصیرت را نه تنها در جنگ سوریه، بلکه در سامرا نیز شاهد بودیم. اگر مردم و زائران نبودند، اکنون حرم سامرا در امنیت نبود.

برای همراهی اهالی سامرا به ‌های اربعینی اعلام کردیم که هر چه مواد خوراکی از نذورات است، بیاورند و بقیه را از سامرا تهیه کنند. وقتی حاج قاسم این موضوع را متوجه شد، به من گفت که از یک مغازه خرید نکنید، بلکه از هر مغازه وسایل متعدد بخرید تا همه در این قضیه منتفع شوند. این اتفاق افتاد و به جایی رسید امروز مردم سامرا در کار ما مشارکت می‌کنند.

سال گذشته درست است تعداد زوار محدود بود، اما خیلی سامرا زائر داشت. هر زائری وارد عراق می‌شود، به سامرا هم مشرف خواهد شد. مردم سامرا به ویژه مغازه‌دارها طوری شده‌اند که وقتی دوستان خرید می‌کنند، مغازه دار فاکتور را می‌ و پول را می‌گیرد، اما نصف آن را برمی‌گرداند و می‌گوید این هم سهم من برای پذیرایی از زائر. به جای آن، وقتی غذایی درست می‌کنید مقداری برای من هم بیاورید. این را اهل سنت سامرا می‌گویند. سامرایی که استکبار تلاش کرد ما را از هم جدا کند و آنها از ما کینه داشته باشند، به لطف خدا امروز با اقدامات خوبی که زائران داشتند و حضور پیدا کردند، منتظر هستند زائر بیاید. امروز دیگر مردم سامرا برای حضور زائر لحظه‌شماری می‌کنند و حتی برخی از زائران را در خانه خود اسکان می‌دهند.

امکانات دولت عراق را چگونه برای زائران اربعین و حرم امامین عسکریین علیهم‌السلام تأمین کردید؟

  سامرا وقتی دیدند مردم و شیوخ این شهر برای حضور زائران لحظه‌شماری می‌کنند، خودشان هم فعال شدند. استاندار صلاح و سایر هم همراه شدند. زمانی مرکز استان صلاح ، سامرا بود و صدام که خودش اهل تکریت بود، مرکز استان را تکریت کرد. استاندار صلاح به من گفت که ما نمی‌دانیم چه کاری باید انجام دهیم. مثل کربلا و نجف و باید به ما بگویید چه کاری از دست ما برمی‌آید. همان روز به او گفتم که ما ۷۰ دستگاه اتوبوس و تریلی برای انتقال زائران می‌خواهیم و اداره برق هم در این مسیر برق را قطع نکند. شهرداری زباله‌ها را سریع ببرد. همه این اقدامات را هم انجام دادند و سامرا رونق پیدا کرد.

زمانی حاج قاسم می‌گوید من آرزو دارم بتوانیم سامرا را رونق دهیم. واقعا این آرزو را مردم به نحو احسن در حال انجام هستند. می‌خواهم بگویم که حاج قاسم! مردم قدرشناس هستند و آرزویت را برآورده می‌کنند. همان زمان هم که این موضوع را به زبان نیاورده بودی، زائر آمد. مردم قدرشناس با آن بدرقه و ‌هایی برای پاسداشت شما، مگر می‌شود حرف شما را زمین بگذارند. در گذشته که نگفته بودی به نحو احسن انجام دادند و حالا که می‌دانند این خواسته را داری، تلاش می‌کنند بهتر انجام دهند.

از وضعیت اربعین امسال برایمان بگویید. چند در مسیر زائران راه‌اندازی می‌شود؟

برای اربعین آماده شده‌ایم. مثل سابق ‌های ما در امور مختلف اسکان و تغذیه، بهداشت و درمان، حمل و نقل، امنیت فعال هستند. تلاش این است در آنجا که دو مرحله زائر داریم، خدمات را داشته باشیم. برخی از زائران بعد از ورود به عراق و عده‌ای هم بعد از اربعین به زیارت سامرا مشرف می‌شوند. آنجا خانه امام زمان (عج) است در کل عالم مثل سامرا نیست. درهای حرم صبحانه و ناهار و شام برای فقیر و غنی باز است. ما در منطقه به دلیل محدودیت مکان، ۵۵ داریم. البته ‌ها در سامرا گزینش و تعداد خادمان و فعالیت آنها بررسی می‌شود.

همه این ‌ها ایرانی هستند؟

سالی که با سفیر وقت ایران به سامرا رفتیم، آنجا واقعا غریب بود. رئیس عتبه وقت گفت که من که رئیس عتبه هستم، روز اربعین در سامرا نیستم و در کربلا دارم. واقعا هم همین طور بود و یک عراقی نبود. اما ما گفتیم اشتباه است و باید همین خدمات را توسعه دهیم. به همین دلیل هم خدمات را از حرم بیرون آوردیم؛ به طوری از بغداد تا سامرا مستقر است. همه داران از افراد بومی منطقه هستند و حتی حسینه ثابت تأسیس شده است تا به زائران اربعین خدمت کنند.

سال ۹۸ که وضعیت ‌ها را بررسی می‌کردم، یکی از عراقی‌ها به نام ام عباس که واقعا شیرزنی است و خودش در زمان با اسلحه جلوی ‌ها ایستاد، به من گفت: یک خواهش دارم، انجام میدهی؟ گفتم: بله ۱۰۰ درصد. با گریه گفت که بگویید زائران شما که به سامرا می‌آیند، به ما هم سر بزنند. خدا را شکر که اکنون ‌های آنها رونق پیدا کرده و زائران بسیاری به این می‌روند. در حرم هم ‌هایی مستقر است و از سامرا درخواست کردیم که ‌های عراقی هم باشند و حتی در بخش‌هایی ‌های ایرانی و عراقی ادغام شده است. بنابراین با این کار به خدمات عمق بخشی کردیم و خدمات را منحصر به حرم نکردیم.

البته تاکید می‌کنم به زائران که در مسیر حتما در کنار ‌های اهالی منطقه توقف کنند. امکانات خوبی مستقر است و بدانند نمک غذای حرم در این غذاهاست. در سامرا گنجایش این جمعیت به صورت همزمان وجود ندارد. البته باب المهدی به صورت وسیع راه اندازی شده است و هر چه زائر حضور پیدا کند، هر سال این مکان مقدس توسعه می‌یابد. در ایام که زائری نبود همه حرم دلگیر بودند و خود را بی‌خاصیت می‌دانستند. چرا که معتقدند ما با زائر زنده هستیم. امیدواریم که حضور بیشتر زائران حرم هم رونق بگیرد و شاهد تحقق آرزوی شهید قاسم سلیمانی باشیم.

انتهای پیام/