شاید برای بسیاری که به خاطر هجوم تبلیغات منفی در فضای مجازی، تولیدات سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران را خیلی جدی نمی‌گیرند قابل باور نباشد که برای همین جام جهانی فوتبال چقدر برنامه ویژه تولید شده است. حتی کوچک ترین شبکه‌ها هم برنامه ویژه برای جام جهانی ترتیب داده‌اند با کلی محتواهای باورنکردنی، ولی متاسفانه از آنجایی که ما در بحث مدیریت رسانه و رقابت نوین بویژه در فضای مجازی از دیگر رقباها عقب هستیم، همین باعث شده که آنچنان که باید و در حد ظرفیت و کیفیت فوق العاده این برنامه‌ها بیننده نباشد.

اهمیت فضای مجازی به نحوی است که طبق آمار هر ایرانی به طور متوسط روزانه ۳ ساعت از وقت خود را صرفا به فعالیت در رسانه‌های اجتماعی اختصاص می‌دهد. با این وجود «غیر ملموس بودن»، «پویایی» و «تغییر دائمی این فضا» و همینطور «بی ‌مفهوم بودن عنصر زمان و مکان» برای فضای مجازی، حکمرانی این فضا را برای دولت‌ها با چالش‌های جدی رو ‌به‌ رو کرده است، به‌ نحوی ‌که نمی‌توان برای حکمرانی این فضا صرفا به فرآیندهای تقنین و اعمال قانون بسنده کرد؛ بلکه باید با حضور فعالانه در آن خصوصا از طریق ایجاد زیرساخت‌های فناورانه به حکمرانی در این فضا پرداخت. کاری که رسانه ملی می‌توانست در این فضا هم نمودی قابل توجه داشته باشد هم به معرفی برنامه‌ها و تولیداتش در آن فضا بپردازد.

با عرض تاسف و ابراز نگرانی عمیق، در میان ۵۰ قطب بازار فضای مجازی در دنیا فقط ۲ درصد بازار در اختیار شرکت‌های غیرآمریکایی است. این یعنی، جزئی‌ترین اطلاعات دسته‌بندی ‌شده شخصی که ذائقه اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و حتی سیاسی یک جامعه را مشخص می‌کند، در اختیار غول‌های حوزه فاوا قرار دارد. این اطلاعات علاوه بر فراهم‌کردن امکان اثرگذاری و جهت‌دهی بر افکار عمومی برای این شرکت‌ها، امکان بهره‌برداری یک‌جانبه و غیرمنصفانه از داده‌های شخصی کاربران در راستای برانگیختن تحرکات و جنبش‌های اجتماعی، دگرگون کردن ارزش‌ها و باورهای فرهنگی، ایجاد بازارهای انحصاری برای محصولات تجاری خاص، دستکاری یا مداخله در انتخابات کشورها و … را نیز برای این شرکت‌ها فراهم کرده است. با توجه به این ظرفیت‌ها ضروری است نظام‌های سیاسی مسئله حکمرانی بر داده و فضای مجازی را مورد بازاندیشی قرار دهند.

همه مردم این روزها کاملا برایشان مشهود شده که از شبکه‌های معاندین گرفته تا انواع رسانه‌های دشمنان انقلاب تا برسد به آن‌ها که حتی دشمن و معاند نیستند بلکه تنها رقیب رسانه‌ای محسوب می‌شوند، همه در فضای مجازی در حد و اندازه خود بلکه بیشتر حضور دارند و در دو بخش تبلیغ محتواها و برنامه‌ها و هم در پخش آنها در همان محیط‌ها، پلتفرم‌ها و بسترهای بسیار متنوع و متعدد فضای مجازی همزمان با رسانه‌های اصلی‌شان به پخش و نمایش برنامه ها و محتواهایشان می‌پردازند، چیزی که ما در داخل کشور خاصه در بحث تولیدات رسانه ملی در فضای مجازی به شدت ضعف داریم و آنقر که روی دیگر بخش‌ها کار شده، روی این بخش فو العاده مهم و استراتژیک کار نشده است.

بخواهیم دقیق‌تر و جزئی‌تر به این معضل بنگریم، باید اذعان کنیم که فضای مجازی را که باز می‌کنیم، بجز معدود در پلتفرم‌ها و پیام رسان‌های بسیار معدود و محدود داخلی که آن‌ها هم هنوز به سطح قابل قبولی از مخاط و مشترکین نرسیده‌اند، به ندرت خبری یا پروموشنی یا تبلیغی از برنامه‌ها و تولیدات تلویزیون خودمان را در شبکه‌های اجتماعی مهم دنیا که اکثریت مخاطبان فارسی زبان در آن‌ها هستند به چشم می‌خورد. که این مساله به شدت پیگیری و مدیریت فوریتی و عملیاتی مسولین را می‌طلبد بخصوص در این ایام جام جهانی که بدون اغراق صدا و سیمای خودمان یکی از وسیع‌ترین و پرمحتواترین رسانه‌های دولتی دنیا در زمینه این دور از رابت‌های جام جهانی فوتبال محسوب می‌شود و واقعا هرکسی در جریان حتی بخشی از این حجم از برنامه باکیفیت قرار بگیرد به شدت افسوس خواهد خورد. همین افسوس خوردن‌ها از جانب عده کثیری از مخاطبان خبرگزاری فارس در بخش سامانه «فارس من» به یک پویش و خواسته گسترده تبدیل شده با عنوان «چرا تولیدات ملی در شبکه‌های مجازی منتشر نمی‌شود؟». در پیام این پویش آمده:  

«با فیلتر شکن در اینستاگرام استوری شبکه‌های معاند را نگاه می‌کردم، پر بود از مطالب هیجان‌انگیز و ایجاد نفرت از مدافعان امنیت کشور و تشویق افراد برای بر هم زدن نظم عمومی و... یکسری هم به استوری صدا و سیما زدم دیدم در کمال تعجب تنها اوقات شرعی فردا را استوری کرده، رفتم در روبیکا پر بود از شاخ‌های مجازی و گروه‌هایی که فقط دنبال پرکردن وقت مردم و کلیپ‌هایی که محتوای مناسبی ندارند و کلیپ‌ فیلم‌هایی که گوشه‌ای از صحبت‌های سلبریتی‌ها را گذاشتند.اما در این بین چرا باید صدا و سیما برنامه‌ای اثرگذار تولید نکند چرا که دارای دهها شبکه رادیویی و تلویزیونی است و می‌تواند روزانه تولید محتواهای بسیاری داشته باشد.

سوال اینجاست چرا این تولید محتواها به صورت گلچین و محتوایی در این شبکه‌های مجازی منتشر نمی‌شود؟ چرا فرهنگ جامعه را به دست شاخ‌های مجازی و سلبریتی داده‌ایم در صورتی که صدا وسیما با تولید محتوای روزانه‌ای که دارد به راحتی می‌تواند در این فضا حضور پررنگی داشته باشد و هم سطح فرهنگ جامعه را ارتقا دهد.»

پایان پیام/