عرصه‌ی مستندسازی در ایران بعد از انقلاب اسلامی پیشرفت‌های قابل‌ملاحظه‌ای داشته است. در این زمینه گفتگویی داشتیم با آقای محسن اسلام زاده مستندساز و با ایشان در مورد آثاری که خودشان داشتند و پیشرفت‌هایی که در این زمینه شده مباحثی موردتوجه قرار گرفت:
فیلم بنده سال گذشته در دی‌ماه حاضر شد و قصد داشتیم سال گذشته آن را منتشر کنیم، ولی چند اتفاق باعث عقب افتادن این ماجرا شد. اولاً این‌که دیدیم خروجی فیلممان مطلوب است و می‌تواند جشنواره‌ای باشد؛ خب اولش گفتیم شاید مستند، مستند جدی برای جشنواره نباشد ولی بعد از خروجی که در اوایل دی‌ماه رسیده و ما قصد انتشار در زمان سالگرد شهید سلیمانی را داشتیم اما چون کار یک مقداری خوب شده بود و از طرفی سال گذشته اتمام کار به زمانی رسیده بود که نزدیک سالگرد حاج قاسم بودیم و نمی‌شد برنامه‌ریزی درستی برای پخش صورت؛ تصمیم گرفتیم یک سال صبر کنیم و بعدازآن با مشورتی که با دوستان تهیه‌کننده داشتیم بنابراین شد که کار را برای جشنواره حقیقت آماده کنیم چراکه این جشنواره ویترین سینمای مستند ایران است؛ آثار مختلف می‌آید و اگر اثری متفاوت باشد ضریب می‌گیرد و دیده می‌شود و منتقدین نظر می‌دهند و رونمایی می‌شود و روی پرده سینما نمایش داده می‌شود؛ ترجیح دادیم که کار را نگه‌داریم، کار را نگه داشتیم؛ حتی ما سالگرد شهید جمالی را در اوایل مهرماه داشتیم، آنجا هم رونمایی نگرفتیم.
چون جدول اکران‌ها آمد، تصمیم گرفتیم اکران دوم را به‌عنوان رونمایی خبررسانی کنیم. ولی برایمان جالب بود که اکران اول که دوشنبه بود، سالن یک سینما پر شد و مخاطب خیلی استقبال خوبی داشت و کم‌کم نظر رسانه‌ها و منتقدین جلب شد و فضای جشنواره به فیلم من برای دیده شدن کمک کرد؛ چند برنامه تلویزیونی رفتم و نهایتاً رونمایی‌مان در اکران دوم بود، اتفاقاً ساعتش، ساعت خوبی نبود، دوباره درخواست دادیم که سالن کوچک را به سالن بزرگ انتقال بدهند، از سالن 70 نفر به 300 نفر که فکر می‌کنم بخش زیادی از سالن پر شد.
خانواده شهید را دعوت کردیم و آن‌ها هم خوشحال شدند که فیلم دارد در یک فستیوال اکران می‌شود. الحمدالله اکران دوم هم موفقیت‌آمیز بود که منجر به یک جریان سازی خوبی شد و پوشش رسانه‌ای آن‌هم خوب بود و سر صدا ایجاد کرد.
برای یک فیلم‌ساز اول دیده شدن مهم است که در جشنواره سینما حقیقت این اتفاق افتاد و دوم جریان ساز بودن که برای مستند ما هر دو محقق شد.
ظرفیت مستند برای انتقال پیام خیلی بالاست، چه در داخل و چه در خارج؛ ما شاهد این بودیم مستندهای خوب در داخل و اگر بین‌المللی بوده در فضای بیرون مؤثر بوده است. یادم هست که مستند اهل سنت ایران را که در سال 92 ساختم تا چند سال پیش در فضای مجازی، نسخه انگلیسی‌اش یک‌میلیون چهارصد هزار بازدید داشت و نسخه عربی و فارسی که باهم بود، چهارصد هزار بازدید داشت که یوتیوب بنا به بهانه کپی موسیقی، حذفش کرد. کلاً مستند و مستندساز، آدم تأثیرگذاری است. بر اساس موضوعش اگر داخلی باشد در داخل و اگر بیرونی باشد، در خارج از مرزها می‌تواند تأثیرگذار باشد.
البته باید پخش‌کننده قوی و نگاه درست مستندساز را داشته باشیم. سال گذشته یک مستند اجتماعی ساختم به نام هیچ‌کس منتظرت نیست، بااینکه قصه تلخی بود اما جذابیت‌های خودش را داشت، در جشنواره مسلمانان کازان روسیه رفتم و چون در آن عنصر نجات یک انسان را نشان داده بودم خیلی موردتوجه قرار گرفت و علاوه بر خود جشنواره در دانشگاه فدرال کازان هم در بخش ایران‌شناسی و زبان فارسی پخش شد. خب این‌ها نشان می‌دهد که مستند جایگاه ویژه‌ای دارد و بین بچه‌های مستندساز هم پژوهش‌گرانی هستند و کارهایی که می‌سازند عمقی دارد که می‌تواند در عرصه‌ها و جوامع مختلف به نمایش درآید.
متأسفانه بستر و پخش درستی نداریم و از این موقعیت‌ها درست استفاده‌نشده که عمده این موضوع هم به دلیل پخش ضعیف و عدم ارتباطات است. آن‌که دارد خوب کار می‌کند خود فیلم و توان فیلم‌ساز است اما یک توان توزیعی خوب در سطح بین‌المللی وجود ندارد.
فضای مستند ازنظر من در حال حاضر خوب است و فکر می‌کنم پس از مدت‌ها به یک بلوغی رسیده و حرفی برای گفتن دارد و می‌تواند در دنیا رقابت کند؛ همین‌الان مستندی را که من هشت سال پیش به نام تنها میان طالبان ساختم، با توجه به وقایع افغانستان متقاضیان مختلفی در کشورهای مختلف دنیا دارد و شرکتی که پخش فیلمم را در لندن به عهده دارد، هر از چند گاهی استقبال مردم را گزارش می‌دهد.
به نظرم با توجه به پشتوانه‌ای که از شهید عزیز، مرتضی آوینی داشتیم تا حاج نادر طالب‌زاده که در دوره جدید برای مستندسازها پدری کردند، بین‌المللی حرف زدن و بین‌المللی فیلم ساختن را یاد گرفتیم و عوامل تولید مستند هم رشد بسیار زیادی کردند؛ مثل عوامل فنی، مثلاً فیلم‌برداری‌ها و تدوینگری‌ها و صداگذاری‌هایی در سطح بین‌المللی، همه این‌ها تا 15 سال پیش نبود و امروز وجود دارد.
به نظرم سینمای مستند سهل‌الوصول‌تر و ارزان‌تر از سینمای داستانی است و با ارزان‌تر شدن فضای فیلم‌سازی به دلیل دیجیتال شدن آن، موج خیلی جدی به سینمای مستند داشتیم؛ اواسط دهه هشتاد خورشیدی موج بچه‌های حزب‌اللهی دوربین به دست گرفتند و حمایت شدند از طرف افرادی شبیه حاج نادر طالب‌زاده و امروز در مدل‌های مختلف مستند می‌سازند؛ در موضوعات اجتماعی و معضلات زیست‌محیطی فیلم می‌سازند. الآن ما، هم به لحاظ کمی و هم کیفی به یک رشد خیلی خوبی رسیدیم. ازلحاظ آمار، 1500 مستندساز داریم. شما در کشورهای منطقه بگردید این تعداد مستندساز خوب پیدا نمی‌کنید.
من روز گذشته مشهد بودم، یکی از پخش‌کننده‌های سینمایی به پخش مستند در سینماهای کشور روی آورده، من برای اولین بار است که با یک پخش حرفه‌ای روبه‌رو شده‌ام که دارد یک انرژی حرفه‌ای می‌گذارد تا یک مستند را در سینماهای سراسر کشور روی پرده ببرد. خب این خیلی امیدوارکننده است. پخش‌کننده‌های ما باید در حوزه داخلی و بین‌المللی روی بحث مستند ورود جدی بکنند.
در حوزه بین‌الملل باید همان‌طور که پتانسیل خوبی وارد تولید مستند شد، باید پتانسیلی خوبی به دنبال تجربه کسب کردن در بازار جهانی باشد، کسانی که به کاره‌ای ما معتقدند، بیایند و یک تجربه این‌چنینی برای حضور جهانی کسب کنند تا ما بتوانیم بعد از چند سال پخش‌کننده‌های قوی داشته باشیم، در کشورهای عربی، در حوزه شبه‌قاره، در آفریقا، در جنوب شرق آسیا، در نقاط مختلف دنیا، در آمریکای لاتین که هرکدام تخصصی کار بکنند.
پایان پیام/
