به گزارش خبرنگار کتاب و ادبیات خبرگزاری فارس، پانزدهمین دوره جایزه ادبی جلال، ۲۴ دیماه ۱۴۰۱ به کار خود پایان داد، اما باز هم بخش مهم این جایزه یعنی بخش رمان و داستان بلند، اثر برگزیدهای را به جامعه ادبی معرفی نکرد. همین دلیلی شد تا سراغ رحیم مخدومی، نویسنده آثاری چون «من مادر مصطفی» و «آنان که رفتند...» که یکی از سه داور بخش رمان و داستان بلند بود، برویم و علت انتخاب نشدن اثر برگزیده و اختصاص نیافتن جایزه ۲۵۰ میلیون تومانی به یکی از چهار نامزد این بخش را بدانیم. (گفتوگو با سیدمیثم موسویان، یکی دیگر از داوران این بخش را اینجا بخوانید.)
مخدومی در پاسخ به اینکه چرا در بخش رمان و داستان بلند پانزدهمین دوره از جایزه ادبی جلال برگزیده نداشت، گفت: این سؤال که چرا اثر برگزیده انتخاب نشده، سؤال مهم و قابل توجهی است؛ چرا که جامعه منتظر دیدن اثر برگزیده است. در خصوص انتخاب اثر برگزیده در محافل ادبی بحثهای فراوانی شده است. عدهای قائل به این هستند که اگر قرار است آثار یک سال بررسی شود، برترین اثر این یک سال حتماً برگزیده اعلام شود و معیار معینی برای اثر برگزیده قائل نیستند.
نویسنده کتاب «پرچمهای سیاه»در ادامه بیان کرد: به طور مثال ما نمره ۱۰۰ را با توجه به شاخصها در نظر میگیریم. اگر بهترین اثر را که هیچ ایرادی نداشته باشد، نمره ۱۰۰ بدهیم، این ملاک تشخیص اثر برگزیده میشود. اگر نمرات آثار یک سال از ۸۰ بالاتر نیامد، این عده میگویند، همین اثری که نمره ۸۰ گرفته، برگزیده اعلام کنید.
وی در ادامه به نگاههایی که در خصوص نحوه گزینش اثر برگزیده است، اظهار داشت: عدهای دیگر به این قائل هستند که اثر برگزیده شأن و جایگاهی دارد و اگر آثار برگزیده شده سالهای متعدد را کنار اثر این دوره گذاشتیم، نباید اختلاف فاحشی باهم داشته باشند. این گروه قائل هستند که در اثر برگزیده معیارهایی وجود دارد که باید رعایت شود. اثر برگزیده نباید از لحاظ ساختاری و محتوایی ضعف فاحشی داشته باشد. ما نمیتوانیم بپذیریم چون این اثر که در مقایسه با آثار آن سال برتری دارد، برگزیده اعلام شود. خب در اینجا حق این اثر چه میشود؟ حقش این است که نشان بدهیم این اثر نسبت به آثار آن سال برتر است. اما نباید لباسی به تنش کنیم که برایش گشاد باشد. من خودم قائل به نگاه دوم هستم.
داور بخش رمان و داستان بلند جایزه جلال در خصوص وظیفه داوران برای حفظ جایگاه اثر برگزیده بیان کرد: ما به عنوان داور وظیفه داریم که شأن و جایگاه اثر برگزیده را حفظ کنیم، اما نباید به گونهای باشد در سالی که آثار برگزیده نداشتیم، بگوییم چون فردی یک اثر متوسط و حتی ضعیف ارائه داده و نسبت به سایر آثار ضعیف دیگر برتری دارد، آن اثر برگزیده اعلام شود. یا گفته شود که این اثر شانس آورد چرا که آن سال آثار محکمی ارائه نشد و اثر ضعیف وی برگزیده شد. اثر برگزیده نباید مبتنی بر شانس باشد و باید مبتنی بر معیار باشد. در غیر این صورت اجحاف در حق اثرِ خوب میشود و این کار قابل دفاع نیست. آثار باید به حدی از بلوغ برسند که قابل دفاع باشند و بتوان نام برگزیده را بر آنها گذاشت.
وی در بخش دیگر سخنانش به دخیل بودن سلیقهها، بینشها و ... در انتخاب اثر در کنار دیدگاه علمی گفت: سلیقه شخصی، گرایش، دیدگاهها و ...در داوریها میتواند تا حدی دخیل باشد. در برخی از دورهها دیدهایم، اثری برگزیده اعلام شده که با اهداف نظام اسلامی مغایر بوده، اما برگزیده شده است. چرا که جایزه جلال متأثر از دولتهاست و دولتها با توجه به تفکری که دارند مسئولین منطبق با آرا و افکار خودشان را انتخاب میکنند. این افراد هم داوران را بر همین اساس انتخاب میکنند.
مخدومی افزود: به همین دلیل ما در مقاطعی میبینیم، دولتی حاکم میشود که قانون اساسی را زیر سوال میبرد و تبدیل به اپوزیسیون میشود. چنین نگاهی مسئولین ارشاد را هم انتخاب میکند. نتیجه این میشود که ما لیستی از داورانی را میبینیم که امضاءشان زیر یک بیانیه ضدامنیتی و مردمی میآید که نظام جمهوری اسلامی را قبول ندارند. اینها نکاتی هستند که در کنار نگاه علمی دست به دست هم میدهند و منجر به انتخاب میشوند.
مخدومی در خصوص سطح کیفی آثار رسیده در این دوره اظهار داشت: آثار از بُعد محتوا و یا فنی و ساختار چشمگیر نبودند و انتظار داوران را برآورده نکردند. محتوا و ساختار اهمیت دارند و پا به پای هم پیش میروند و اثر را به اهتزاز میرسانند. جذب مخاطب به خاطر ساختار و متأثر شدن مخاطب از محتوای یک اثر هر دو باهم است. ما در این سالها شاهد هستیم که نویسندگان به درستی به حوزههای بسیار مهم انقلاب اسلامی ورود پیدا کردند.
وی در ادامه افزود: مسئله فلسطین، جبهه مقاومت بینالمللی، مسائل امنیتی و موضوعات دینی بسیار اهمیت دارد و موضوعاتی است که توجه بسیاری از نویسندگان برجسته کشور را به خود جلب کرده است. با توجه به آرمانهای انقلاب اسلامی این توقع از جمهوری اسلامی برای انتخاب اثر برگزیده میرود و این یعنی باید جدای از محتوا اثر از نقطه نظر فنی این قابلیت را هم داشته باشد.
اگر اثری بسیار سالم و متعالی اما ضعیف باشد قابل اعتناء نیست
مخدومی در پایان گفت: اگر اثری بسیار سالم و متعالی باشد، اما به جای اینکه با زبان فاخر ادبیات داستانی مطلبی را ارائه بدهد، سخنرانی و یا گزارشی را ارائه دهد، قطعاً به عنوان اثر قابل اعتناء در جشنواره شناخته نمیشود و همان اول کنار گذاشته میشود. گاهی اوقات دیده میشودکه اثری از نظر فنی قوت لازم را دارد، اما از نظر درونمایه و محتوا ضعفهایی دارد و برعکس این اتفاق هم ممکن است رخ دهد. اثری شایستگی این را دارد تا به مرز گزینش برسد که هر دوی اینها را توأمان داشته باشد.
پایان پیام/