رونمایی از کتاب استاد محمدعلی رجبی دوانی در خبرگزاری فارس
07:34 2023/02/15
بیش از سه دهه است که جریان روشنفکری در کشور ساحت اندیشه و تفکر را ذیل «ترجمه» تعریف و صورتبندی می‌کنند. از منظر مهم‌ترین تئوریسن‌های آن‌ها، در زبان فارسی تفکر ممکن نمی‌شود مگر در ساحت ترجمه آراء و اندیشه‌های متفکران غربی.
اما این همه ماجرا نیست در این میان کسانی هستند که به گونه‌ای دیگر می‌اندیشند و توانسته‌اند بین فلسفه و حکمت اسلامی و دوران معاصر گفتگو ایجاد کنند.
یکی از شاخص‌ترین تئوریسن‌های این نحله دکتر «محمدعلی رجبی دوانی» است. هرکسی که کتاب «حکمت و آداب معنوی در هنر اسلامی و تجلیات آن بر هنر انقلاب اسلامی ایران» را دیده باشد متوجه این مهم می‌شود.
کتابی سراسر نو با زبانی شیوا و بیانی خلاق که می‌تواند خلا حاکم بر میدان «نظریه هنر» کشور را پر کند. بی‌شک این کتاب از یک سو می‌تواند به سرعت به یکی از منابع اصلی دانشگاهی در درس «حکمت هنر اسلامی» تبدیل شود و از سوی دیگر چراغ راهی باشد برای هنرمندان(به ویژه هنرمندان هنرهای تجسمی) و پژوهشگران هنر.
کتابی که سطر به سطر مخاطب را به عمق سنت و فرهنگ ایرانی اسلامی دعوت می‌کند و در کوچه‌های ادبیات، نگارگری، خوشنویسی و...می‌چرخاند. هم افق کردن حکمت هنر اسلامی با دنیای امروز و معاصر کردن آن، از ویژگی‌های اصلی این کتاب است.
این کتاب را فرهنگستان هنر منتشر کرده است. فرهنگستانی که انگار با این کتاب دوباره به ریل اصلی خود بازگشته است. این نهاد مهم در دهه هشتاد و نیمه اول دهه نود کتاب‌های مهمی در حوزه نظریه هنر غرب و شرق، نقد و زیبایی شناسی منتشر کرده بود و حالا در امتداد همان رویکرد دست به انتشار کتابی مهم زده است.
امروز چهارشنبه 26 بهمن ماه در محل خبرگزاری فارس از این کتاب رونمایی خواهد شد. مدعوین در این نشست دکتر محمدعلی رجبی دوانی، دکتر شهریار زرشناس، دکتر عبدالمجید شریف زاده هستند.
در میانه‌های مقدمه این کتاب آمده است: هنر در معنای شریف آن همان«نیک نفسی» است، مستلزم شرایطی که نفس را از وساوس غیر، پاک می‌کند تا مستعد و نیوشای کلام و دیار جلوه های ربانی گردد. در فرهنگ و تمدن اسلامی ایران، این طریقت معنوی همواره تنها راه ورود به عوالم ملکوتی و ادراک آن‌ها شناخته شده و به این منظور، پیران هادی، رهروان طریق هنر را ملتزم به« آدب معنوی» می‌نمودند.
بازیابی آداب معنوی هنر اسلامی و عمل مومنانه به آن و تحمل« رنج مقدس» در ایجاد اثر هنری و حضور در خلوت رحمان و خروج شیطان، سبب تطهیر نفس و تزکیه روح می‌گردد. در نتیجه چنین سلوکی، فضایی مقدس در دل انسان هنرمند ایجاد شده و دل او را از زرگار مکر زمانه پالایش می‌دهد و از آن، آینه‌ای می‌سازد تا حقایق اشیا به همان صورت که مرضی حق تعالی است در آن تابیده شود.
بر اساس سیر تفکری که بر این کتاب حاکم است، چنین می‌نمود که در آغاز بحث توجهی به نسبت انسان با حق در تفکر حکمی اسلامی شود تا ساحت دل‌آگاهی و جایگاه محمود آن برای ورود به مبحث سنت و طریقت معنوی هنر اسلامی گشوده گردد. فرهنگ و هنر اسلامی تجلی فقر ذانی انسان و مقام «عهد» با محبوب لایزال است. این عهد که روز الست با پیمان «مهر» حق با انسان و انسان با حق بسته شد، لزوم«ذکر» را به دنبال آورده و ذکر نیز« مشاهده» انور حق به سبب گردید و مشاهده «یقین» را تا حق الیقین و مقام «شهادت» و هنرمند در این سیر دل‌آگاهانه مقام «فرزانگی» یافت و چنان مست حقیقت گردید که نه «خود» دید و نه جایگاه اثرش در خویش؛ چنان که از امضای اثرش نیز ابا نمود و مقام«تفویض امر الی الله» را گواه شد؛ و این موهبت را در طریقت و سنت آموزش «استاد-شاگردی» یافت. او از ابتدای تعلیم تا ابداعات هنری‌اش را «مشق»ی می‌داند که از «سرمش» ازلی سازی و جاری شده و بر قلب وی نشسته است. هنرمندان در این مرتبه از سلوک، هرآنچه یافتند از عنایت ربانی یافته و عمل خویش را در جهت رضای حق دانستند. چنان که لسان الغیب حافظ گفت: خرقه زهد و جام و می گرچه نه در خور همند/ این همه نقش می زنم از جهت رضای تو.
کتاب حاضر از هفت بخش تشکیل شده است: فصل اول: تفکر اسلامی و ساحت دل آگاهی/ فصل دوم: فتوت و آداب جوانمردی/ فصل سوم: هنر، معرفت قلبی انسان/ فصل چهارم: هنرهای اساطیری/ فصل پنجم: ممیزات هنر اسلامی/ فصل ششم: هنر در زمانه غربت در انتظار/ فصل هفتم: تجلی آداب معنوی در هنر انقلاب اسلامی.
نویسنده در سیرو سلوک هفتگانه این کتاب همچون عبور از هفت شهر عشق، مخاطب را با مهم‌ترین نظریه‌های فلسفه و حکمت هنر اسلامی و ادبیات کهن فارسی آشنا می‌کند و در آخر هم به دنیای معاصر و هنر انقلاب اسلامی می‌رسد.
گفتگوی میان مفاهیم انتزاعی فلسفی و عینیت هنرهایی چون عکاسی، نقاشی و خوشنویسی رنگ و بویی تازه به کتاب بخشیده است. بی‌شک این کتاب دهه‌ها می‌تواند در دانشگاه های کشور تدریس شود و منبعی مهم برای هنرمندانی باشد که در جستجوی هنری متعهد هستند و می‌خواهند بنیانی نظری برای آثار خویش بجویند.
پایان پیام/
