: پدافند هوایی نیروی هوافضای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی یکی از بخش‌های مجموعه قرارگاه پدافند هوایی خاتم الانبیاء(ص) است و با نیروی پدافند هوایی ارتش در امور پدافندی همکاری دارد.

موفقیت مجموعه پدافندی کشورمان را باید ناشی از استفاده از یک شبکه یکپارچه پدافندی دانست که همه سامانه‌ها اعم از برد کوتاه، میان برد و برد بلند را با دقت مدیریت می‌کند.

پدافند هوایی جمهوری اسلامی ایران توانسته دستاوردهای بسیاری را در سایه استفاده از شبکه یکپارچه پدافندی به ارمغان بیاورد که از آن جمله می‌توان به نشاندن هواپیمایی عبدالمالک ریگی، اخطار به هواپیمای ایساف(نظامیان ناتو)، تسخیر پهپادهای متجاوز مانند RQ-170، هرمس و... و سالم به زمین نشاندن آن‌ها و در آخرین آن‌ها منهدم ساختن گلوبال هاوک آمریکایی اشاره کرد.

در ادامه می‌خواهیم به یکی از افتخارات پدافند هوایی جمهوری اسلامی ایران در منهدم ساختن پهپاد متجاوز گلوبال هاوک آمریکایی و سامانه موثر در این رویداد را بازخوانی کنیم.

هنگامی که مردم شامگاه چهارشنبه 29 خردادماه سال 98 به خواب می‌رفتند، شاید فکرش را هم نمی‌کردند که قرار است فرزندان‌ِشان در سپاه یک شکار بزرگ را صید کنند. در ساعات اولیه بامداد پنجشنبه 30 خردادماه بود که پدافند سپاه مستقر در منطقه کوه مبارک واقع در استان هرمزگان پس از چند بار اخطار توسط سامانه سوم خرداد سرنگون شد.

سردار حاجی‌زاده یک روز بعد یعنی در جمعه 31 خردادماه طی مراسمی ضمن نمایش لاشه پهپاد گلوبال هاوک آمریکایی جزئیات عملیات انهدام آن را تشریح کرد. به گفته فرمانده نیروی هوافضای سپاه، «ساعت ۲:۰۵ بامداد پنجشنبه دو اخطار و ساعت ۳:۵۵ هم دو اخطار دیگر به این هواپیما داده شد و نهایتاً ساعت ۴:۰۵ صبح پنجشنبه مورد اصابت قرار گرفت.»

وی همچنین تاکید کرد که هواپیمای جاسوسی آمریکا (MQ-۴C) از پایگاه ظفره امارات و از نزدیکی ابوظبی به پرواز درآمد و با خاموش کردن سامانه‌های فعال و تجهیزاتی که معرف هر هواپیمایی است حرکت خود را ادامه داد. این هواپیما با پنهان کاری کامل از تنگه هرمز به سمت شرق حرکت کرد و سپس بعد از چند ساعت مجدد به سمت غرب برگشت و قرارگاه پدافند هوایی ارتش مجدداً و ۱۰ دقیقه قبل از شلیک، به این هواپیما اخطار داد.

نکته مهمی که باید در کنار موفقیت پدافند هوایی در شکار گلوبال هاوک به آن اشاره کرد، استفاده از یک سامانه کاملاً بومی برای انهدام کرکس آمریکایی است. سامانه‌ای که نخستین بار در بازدید فرمانده کل قوا از نمایشگاه دستاوردهای هوافضا در ۲۱ اردیبهشت‌ماه سال ۱۳۹۳ رونمایی شد.

در توضیحی که پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر مقام معظم رهبری(Leader.ir) درباره سامانه سوم خرداد به نمایش درآمده در این نمایشگاه درج کرده است، آمده:«امروز با حضور حضرت آیت الله خامنه ای از سامانه پدافندی سوم خرداد که بدست متخصصان داخلی طراحی و ساخته شده است، رونمایی شد. این سامانه پدافندی که طراحی و ساخت آن یک سال و نیم طول کشیده، دارای برد ۵۰ کیلومتر است و همزمان چهار هدف را رهگیری و همزمان هشت موشک را شلیک می‌کند.»

سامانه سوم خرداد جزو سامانه‌های راهکنشی است که در رزمایش مدافعان آسمان ولایت 1401 نیز جزو سامانه‌هایی بود که در داخل تونل‌های زیرزمینی پدافندی قرار دارد و تصویر آن نیز برای اولین‌بار به نمایش درآمد.

سامانه پدافند موشکی سوم خرداد از چند بخش تشکیل شده است که همه آن ها بر روی یک خودرو قرار گرفته است. یک گردان از این سامانه شامل 4 فروند TELAR(پرتابگر با رادار)، 8 فروند TEL(پرتابگر بدون رادار)، یک رادار آرایه فازی بشیر، یک مرکز فرماندهی کنترل و انتقال‌دهنده‌ها را شامل می‌شود.

با نگاه به ساختار سامانه موشکی سوم خرداد شاهد هستیم که هر فروند TELAR از دو TEL تشکیل شده است، یعنی هر فروند TELAR قادر است تا هنگام نیاز به صورت مستقل عملیات انجام دهد.

هر گردان از سامانه سوم خرداد مجهز به 36 فروند موشک پدافندی است.

مهم‌ترین مزیت سامانه سوم خرداد را باید تجمیع همه امور رصد، رهگیری و دستور انهدام در یک سامانه دانست، در واقع، این سامانه می‌تواند به عنوان یک سامانه پدافندی همه فعالیت‌ها را به طور خوداتکا انجام دهد.

سامانه سوم خرداد از دو رادار بهره می‌برد که در تعامل با یکدگیر فعالیت می‌کنند؛ رادار هشدار زودهنگام باند S بشیر و رادار رعد.

رادار بشیر از انواع رادارهای بومی است که می‌تواند انواع پهپاد، جنگنده و موشک‌های کروز را در حداکثر ارتفاع ۳۰km و در برد بیش از ۳۰۰km با کمترین سطح مقطع راداری کشف و شناسایی کند. این رادار می‌تواند در کسری از ثانیه جهش فرکانسی بین ۵۰۰ تا برخی موارد ۱۰۰۰ فرکانس را داشته باشد. 

رادار رعد نیز یک رادار آرایه فازی است که بر روی سامانه سوم خرداد نصب شده، این رادار باند X شامل ۱۷۰۰ المان است و می‌تواند اهداف را در فاصله ۱۵۰ کیلومتری رهگیری کند. این رادار توانایی هدایت همزمان ۸ موشک به‌سمت ۴ هدف مجزا را دارد.

موشک

سامانه سوم خرداد از چند نوع موشک بهره می‌برد که عبارتند از؛ طائر-1، طائر-2، طائر-2 بی، طائر-2 سی، صیاد - 2 سی و موشک سوم خرداد. برد این موشک ها محدوده 50 تا 200 کیلومتر و ارتفاع درگیری نیز در حدود 27 کیلومتر را شامل می‌شود.

نوع دیگری از موشک‌ها نیز در نمونه دریاپایه سامانه سوم خرداد مشاهده شد که مجهز به جست‌وجوگر اپتیکی است.

مطابق با تصاویر منتشره از سامانه سوم خرداد، از سه موشک نصب شده بر روی خودروی حامل سامانه در ابتدا موشک میانی شلیک می‌شود. مزیت اقدام مذکور این است که شلیک موشک میان به سامانه کمک می‌کند تا برای جابجایی احتمالی جهت استقرار در موقعیت جدید بتواند تعادل خود را به شکل بهتری حفظ کند.

خودرو

خودروی حامل سامانه سوم خرداد در دو نوع TELAR و TEL همانند سایر بخش‌های این سامانه بومی بوده و در داخل ایران تولید می‌شود. طبق تصاویر منتشره از خط تولید این خودروها، تایرهای مقاوم و مناسب برای آفرود(جاده‌های با عوارض طبیعی) برای خودرو حامل سامانه سوم خرداد تولید و نصب شده است.

شاهد هستیم در برخی از تصاویر منتشرشده سامانه سوم خرداد به یک نوع سامانه اپتیکی یا یک آنتن کوچک خاص مجهز شده است. اگر سامانه مورد اشاره یک سامانه اپتیکی باشد، آن‌گاه به سوم خرداد کمک می‌کند تا اهداف دوربرد را در هرنوع شرایط آب و هوایی شناسایی کند و یا اگر یک آنتن باشد می‌تواند به سامانه کمک کند تا از عملکرد رزمی خود در شرایط خاص اطمینان حاصل کند.

مطابق با تصاویری که از سامانه سوم خرداد منتشر شده، موشک‌های طائر می‌توانند خود را با دقت بسیار بالا به محدوده کروی‌شکل اصابت حدود 1.5 تا 2 متری پهپاد ابابیل-2 که دهانه بال آن 3 متر است نشان از دقت بالای موشک‌های طائر دارد. 

موشک‌های طائر متعلق به سامانه سوم خرداد به فیوزهای مجاورتی لیزری نیز مجهز هستند و می‌توانند محدوده 360 درجه را پوشش دهند.

نیروی هوافضای سپاه پاسداران یک سال بعد از شکار گلوبال هاوک توسط سوم خرداد یعنی در ۲۹ خردادماه ۱۳۹۹ یک نسخه جدید از آن رونمایی کردند. نسخه دریاپایه سامانه سوم خرداد در حالی رونمایی شد که این برای اولین بار است یک سامانه زمین‌پایه بومی به یک سامانه دریاپایه تبدیل می‌شود.

سامانه دریاپایه سوم خرداد به موشک‌هایی با جست‌وجوگر اپتیکی مجهز است و در صورت از کار افتادن رادار می‌تواند به موشک برای برخورد به هدف کمک کند. البته، دیگر مزیت وجود جست‌وجوگر اپتیکی بر روی موشک این است که اگر کاربر بخواهد از سامانه به صورت پسیو یا غیرفعال استفاده کند، آنگاه اهمیت وجود جست‌وجوگر مذکور خود را نمایان می‌کند.

دیگر نکته مهم درباره سامانه دریاپایه سوم خرداد توانایی شلیک موشک از روی سطح دریا است. اهمیت شلیک بر روی دریا به جای زمین این است که دینامیک حرکت روی دریا نسبت به حرکت روی زمین پیچیدگی بیشتری دارد. 

سامانه سوم خرداد را باید یک فناوری حاصل شده برای نیروی هوافضای سپاه در حوزه سامانه‌های پدافندی کوتاه برد دانست که با ساخت سامانه‌هایی طبس، رعد و 9 دی ادامه پیدا کرد. به نظر می‌رسد با توجه به دانش بومی کسب شده توسط متخصصان هوافضای سپاه شاهد سامانه‌های مشابه دیگری در آینده هم باشیم.

پایان پیام/