به گزارش خبرنگار حوزه اندیشه خبرگزاری فارس، اسلام سکولار از ابتدای کار تا امروز قالب‌ها و چهره‌های جدیدی به خود گرفته است. به مقتضای زمان و مکان معیارهای دین حداقلی و سکولاریزه شده تفاوت پیدا می‌کند و هربار با اسم و رسم جدیدی رخ می‌نماید. امروزه در جامعه ما چهره‌ جدیدی از دین سکولار پیدا شده است که به هوای جذب حداکثری، شریعت و اصول را زیر پا می‌گذارند و تصورشان این است که با این کار رضایت قشری از مردم را به دست خواهند آورد. در این باره برای تبارشناسی اسلام سکولار و جلوه جدید آن با مهدی سیاوشی، استاد دانشگاه جامع امام حسین و پژوهشگر مطالعات اجتماعی گفت‌وگو کردیم.

اشاعه سکولاریسم دینی به بهانه جذب حداکثری

سیاوشی در ابتدا گفت: در ۵ دهه گذشته مسأله سکولاریسم دینی دارای یک پشتوانه فکری و ایدئولوژیک بوده است. نه تنها اسلام سکولار، بلکه جریانات تندرو مثل داعش و طالبان هم برای پیشبرد اهداف خود از یک منبع فکری بهره‌مند می‌شدند. اما در چند سال گذشته که شاید بشود حدود بیست سال دانست‌اش، سکولاریسم از رویکرد ایدئولوژیک عبور کرده است و به مبنای معرفتی و زیبایی‌شناختی تکیه کرده. در این دیدگاه چیزی که مدنظر است تنها جذب مخاطب بوده و با توجه به گسترش فضای رسانه جریانات اسلامی هم سعی کرده‌اند در این مسیر چه از طریق حق چه از طریق باطل دست به جذب مخاطب بزنند.

وی افزود: جریان حق، به وسیله برخی مدخل‌ها نظیر هیأت‌ها سعی کرده است جذب را از راه درستش پیگیری کند. با نگاهی به تاریخ و تحولات محافل مجلسی به اثرگذاری آن در جهان تشیع و جهان اسلام پی خواهیم برد. در همین تاریخ چند دهه گذشته هیأت به عنوان یک عنصر جدی مردمی در پیشبرد اهداف نهضت اسلامی و جبهه مقاومت نقش بزرگی ایفا کرده است و کافی است که به کشورهایی مثل عراق و لبنان نگاه کنیم تا این اهمیت برایمان روشن شود. در مقایل جریانات باطل هم سعی کردند بنا به ذائقه مردم دست به جذب بزنند و یارگیری خود را داشته باشند. در اینجا این نکته و تذکر بسیار حیاتی است؛ جریانات سکولار که از نظرگاه فکری به مسائل نگاه می‌کردند؛ مثل روشنفکری دینی عبدالکریم سروش و امثالهم معمولاً در جامعه ما اقلیت بودند و نتوانستند چندان موفق عمل کنند. اما نسبت به چهره جدید سکولاریسم باید اعلام خطر کرد و آن را جدی گرفت. 

استاد دانشگاه جامع امام حسین اشاره کرد: قالب جدید سکولاریسم دینی که به شکل شناختی وارد صحنه شده است هشداری برای جریان اسلام ناب است و آن این است که رفته‌رفته به سمت و سویی می‌رودکه دین را از آرمان تهی می‌کند و ما با یک دینی روبه‌رو خواهیم شد که هیچ چشم‌انداز رو به جلویی نخواهد داشت. مثلاً امام حسین(ع) برای ما دارای درس‌های جدی درباره آزادگی، جهاد، شهادت، نوع تعامل با دیگران و... است اما در دید جدید؛ تمامی این ابعاد از سیره سیدالشهدا(ع) کنار می‌رود و اساساً ما آرمانی را در قیام حسینی شاهد نخواهیم بود. اسلام سکولار جدید؛ از لحاظ معرفتی و فکری فقیر است و چون تنها بر زیبایی‌های بصری، قالب و ابزار تکیه می‌کند به تدریج دین را از مغز اصلی‌اش تهی خواهد کرد.

این پژوهشگر مطالعات اجتماعی در انتها گفت: در مقابل این چهره جدید، ارکان اصلی اجتماع شیعه که در لایه اول روحانیون و نخبگان اجتماعی هستند و در لایه بعدی و آن حلقه واسط اندیشه ناب دینی و مردم به حساب می‌آیند؛ یعنی مبلغین و مداحان، باید خود را به منطق الهیات انقلاب اسلامی مجهز کنند. در این مسیر الهیات انقلاب که برآمده از اندیشه اسلامی و آرمان عاشورایی است؛ باید خود را دائماً به روز کند. به‌روز کردن به معنی طرفداری از مد و مشهورات نیست، بلکه با آگاهی از فضای اجتماعی و رسانه و مطالعه مکرر توانایی انتقال مفاهیم را داشته باشند. جمهوری اسلامی، مبنایش از ماهیت دینی است؛ نفی آن باید از طریق نفی مبنای دینی باشد. اگر کسی بخواهد جمهوری اسلامی را بزند، مجبور است ماهیت دینی آن را نشانه بگیرد.

پایان پیام/